ÖZGÜR ALTINBAŞ

Ukrayna için Avrupa'nın “ekmek sepeti” denilirdi. Avrupa'nın yanında Körfez'den Afrika'ya kadar dünya tahıl ihracatının yüzde 9'unu tek başına karşılıyordu. Fakat Kiev'in döşediği mayınlar nedeniyle tahıl ihracatı durma noktasına geldi. Böylece şubat ayında 270 dolar olan buğdayın ton fiyatı, mayısta 480 dolara kadar çıktı. Artan fiyatlar ve gıda krizinin kapıda olması tüm dünyayı telaşlandırırken, Türkiye ve Rusya çözüm için inisiyatif aldı.

Rusya'nın en köklü gazetelerinden İzvestia'nın üst düzey Rus yetkililere dayandırdığı haberine göre; Türkiye, Rusya ve Ukrayna, bir deniz koridoru açılması için prensipte anlaştı. Anlaşma kapsamında Türk Donanması, Donbass limanında mayın temizliği yapacak ve ticari gemilerin Ukrayna karasularından güvenli şekilde çıkmasını sağlayacak. Karasularından açık sulara çıkan gemiler de belirlenen koordinatta Rus savaş gemileriyle buluşacak ve Rus refakatinde İstanbul'a ulaşacak. Rus yetkili, bu planın şimdilik sadece Odessa için kabul edildiğini ve zzamanla genişletilebileceğini bildirdi. Uzmanların kesin rota üzerinde çalışmayı sürdürdüğünü de kaydeden yetkili, Ukrayna tarafının da Türk Donanması'nın limanlarına girmesine izin vermeyi kabul ettiğini aktardı.

LAVROV ZİYARETİNDE ONAYLANACAK

İzvestia’ya konuşan yetkili, yol haritasının Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'un Türkiye ziyareti sırasında onaylanacağını bildirdi. Kremlin Sözcüsü Dimitry Peskov da geçen hafta Sergey Lavrov'un Ankara ziyareti sırasında tahıl ihracatı konusunu görüşeceğini açıklamıştı.

Kaynak ayrıca, BM temsilcilerinin de müzakerelere katılacağını bildirdi. Büyük olasılıkla, Martin Griffiths’in BM’yi temsilen müzakerelere katılacağı tahmin ediliyor. 3 Haziran'da Griffiths, Rus makamlarıyla tahıl ve diğer gıda ürünlerinin ihracatı için deniz yolunun temizlenmesini görüşmek üzere Moskova'ya gitmişti.

KOMUTA İSTANBUL'DA OLACAK

Rus Lider Vladimir Putin de geçen günlerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yaptığı görüşmede, Rus tarafının Türk ortaklarla koordineli olarak malların denizden sorunsuz geçişini kolaylaştırmaya hazır olduğunu söylemiş ve bunun, Ukrayna limanlarından tahıl ihracatı için de geçerli olduğunu ifade etmişti. 1 Haziran'da konuşan Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov ise Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Ukrayna limanlarının temizlenmesini kabul ettiğini açıklamıştı. Daha sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya Federasyonu, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler'in de katılımıyla oluşturulacak “tahıl koridorunu” yönetmek için İstanbul'da bir komuta merkezi oluşturulacağını bildirmişti.

22,5 MİLYON TON TAHIL MAHSUR KALDI

Rusya, 10,1 milyar dolar ile tüm sevkiyatların yaklaşık yüzde 20'sini oluşturan dünyanın en büyük buğday ihracatçısı. Ukrayna ise 4,6 milyar dolarla (yüzde 9) beşinci sırada. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Rusya'nın özel operasyonu nedeniyle yaklaşık 22,5 milyon ton tahılın Ukrayna limanlarında mahsur kaldığını duyurmuştu. Vladimir Putin ise kendilerinin ihracatı engellemeyeceğine dair güvence vermiş ve Ukrayna tahılının Azak Denizi'ndeki Berdyansk limanından veya Belarus dahil farklı ülkelerden gönderilme olasılığını hatırlatmıştı.

ALTERNATİF YOLLAR ÇOK MALİYETLİ

Avrupa Birliği ülkeleri bir süredir gıda krizini aşmak için alternatif yollar üzerine kafa patlatıyor. Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi'nde üst üste düzenlenen toplantılardan ise bir sonuç çıkmıyor. Denizyolu dışında demiryolu ve karayolu ile tahılı ithal etme planları oldukça uzun erimli ve maliyetli bulunuyor. Bu konuda bilgi veren Ukraynalı Tarım ve Ticaret Genel Müdürü Roman Slaston, “Tekerlekler arasında dar bir açıklık bulunan Avrupa tipi vagonlardan yoksunuz. Kendi tekerleklerimizi de Avrupa Birliği standartlarına uygun şekilde değiştirme kapasitemiz yok.” diyor.

Bu nedenle Ukrayna'dan yola çıkan tahıl dolu vagonların sınırı geçtikten sonra boşaltılıp Avrupa tipi vagonlara yüklenmesi gerekiyor.

Ukrayna Ulusal Tarım Forumu Direktörü Mariia Dudikh de, 14 milyon ton mısır ve 4 milyon ton buğday olduğunu tahmin ettikleri mevcut tahıl stoklarını ihraç etmenin 24 ay süreceğini söylüyor. Sahadan gelen bilgilere göre şu an AB ile olan tüm sınırlarda tahıl dolu vagonlar uzun kuyruklar oluşturmuş durumda ve bekleme süreleri 20 güne kadar ulaşıyor.

Dudikh, Kiev ile AB bakanları arasında Ukrayna'dan Litvanya'nın Klaipėda Limanı'na giden yeni bir demiryolu inşa etme planının tartışıldığını, ancak konferansa katılanların bu fikre pek hevesli olmadığını, demiryolu inşasının yıllar alacağını düşündüklerini söyledi.

Operasyondan önce Ukrayna, Karadeniz üzerinden ayda yaklaşık 5 milyon metrik ton tahıl ve 700 bin tona kadar ayçiçek yağı ihraç ediyordu.

'AKLA ZİYAN BATI DÜŞÜNCELERİNİ ENGELLEYEN BİR ADIM'

Konuyla ilgili Aydınlık’a konuşan Emekli Tümamiral Dr. Deniz Kutluk, mayınların temizlenip tahıl koridorunun açılmasının işleyebilir bir plan olduğunu söyledi. Limandaki gemilerin zaten geçiş hakkına sahip olduğunu belirten Kutluk, geçişte bir refakatin bile gerek duyulmayacağını belirtti. Tarafların isteği doğrultusunda refakatin de sağlanacağını söyleyen Kutluk, “Taraflar anlaştıktan sonra Türkiye ya da herhangi bir Karadeniz kıyıdaşı ülke, mayınları temizleyebilir.” ifadelerini kullandı.

‘UKRAYNA HATA YAPMAMALI’

Gemilerin geçişlerinde güvenliğin önemine vurgu yapan Kutluk, “Burada önemli olan noktalardan birisi, gemilerin geçişlerinde Ukrayna, hangi geminin Türk ya da Rus gemisi olduğunu anlamayabilir. Bu yüzden Ukrayna’nın yapması gereken, yanlış bir angajmana girmeyecek şekilde, sahildeki savunma sistemini kontrol altına almak olmalı.” ifadelerini kullandı.

Limanda birçok farklı bayrak taşıyan geminin olduğunu belirten Kutluk, Ukrayna bayraklarıyla taşıma yapmanın zorunlu olmadığını söyledi. Limandayken bayrak değişimlerinin olabileceğini, gemilerin satılıp kiralanabileceğini de belirten Kutluk, Ukrayna’nın büyük bir deniz filosu olmadığını ve şu anda orada Yunan ve İran bayraklı gemilerin olduğuna dikkat çekti.

‘BATI DÜŞÜNCESİNİ ENGELLEMESİ OLUMLU’

Temel noktanın Ukrayna’nın bu gemilere geçiş izni vermesi olduğunu söyleyen Kutluk, “Anlaşma olduğu takdirde kolayca gemiler geçebilir. Bu konuda Rusların rıza göstermesi önemli bir şey.” ifadelerini kullandı. Bu adımın olumlu olduğunu vurgulayan Kutluk, “Akla ziyan Amerikan, Fransız ve İngiliz düşüncelerini de engelleyen bir adımdır. İnşallah hayata geçer.” açıklamasını yaptı.