FÜSUN İKİKARDEŞ

Yaptırımlar, havacılık sektörünü nasıl etkiledi? Sigorta yasakları nasıl olup da dalga dalga yayıldı? Uluslararası ticaret ve işbirliği kanalları nasıl kesiliyor? Yollar döndü dolaştı, ABD’den başlayıp Avrupa Birliği (AB)’ne, oradan İngiltere’ye ve nihayet denizcilik ve havacılıkta bir numaralı sigorta şirketi Lloyd's Market Association’a dayandı.  

Yaptırımlarla birlikte havacılıkta düğüm olan sigorta konusuna ilişkin sorularımızı Elmacıoğlu Hukuk Bürosu'ndan Avukat Bilun Elmacıoğlu ve Avukat Aslıhan Kıroğlu yanıtladı. Uluslararası ticaret hukuku uzmanı olan Elmacıoğlu, BM'ye yaptığı KKTC başvurusuyla önemli bir yol açmıştı.

Rusya’ya uygulanan yaptırımların havacılık sektörüne etkilerini ve olası sonuçları değerlendiren Av. Elmacıoğlu, özellikle 26 Şubat’tan önce yapılmış sözleşme ve sigortalar için 28 Mart tarihinin önemine dikkat çekti: “Pek çok sigorta şirketinin Rusya ile doğrudan ya da dolaylı bağlantılı olan havacılık faaliyetlerini sigorta kapsamından çıkarması, belirsizlikleri de beraberinde getiriyor. Burada en önemli konu, Rusya bağlantılı gerçek ya da tüzel kişiler ya da kurumlar tarafından kiralanan havacılık araçlarının akıbetinin ne olacağı... Zira mülkiyeti AB kurumlarına ya da kişilerine ait olan hava araçlarına ait sözleşmelerin feshedilmesi halinde, söz konusu malın teslimi şu an mümkün değildir.”

MÜCBİR SEBEP ORTADAN KALKTI

Av. Elmacıoğlu, yaptırımlarla beraber “mücbir sebebin” gündeme geldiğini söyledi: “Öngörülemezlik ilkesine dayanan mücbir sebep hali yaptırımların açıklandığı tarih itibariyle ortadan kalktı. Yaptırımların açıklandığı tarihten itibaren yapılan sözleşmeler bakımından mücbir sebebe dayanmak mümkün olmayacak.

“Kriterleri belirlenmiş matbu sigorta poliçeleri yapılıyor, ‘savaş klozu' dediğimiz havacılık sektörü için de geçerli. Burada rücu edilen mücbir sebep olması için öngörülemezlik durumu olmalı. Buna dayanarak, 24 Şubat öncesinde yapılmış poliçelerde mücbir sebep gösteriliyor. 25 Şubat’ta, BM Güvenlik Konseyi kararlarıyla beraber yaptırımlar başladı. Değişken tarihlerde de olsa ABD, Kanada gibi buna uyan ülkeler için, 25 Şubat itibariyle yeni sigorta poliçelerinde mucbir sebebe dayanamayız. Tüm dünyada geçerli (akredite) olan Lloyd’s of London da yaptırımlara uydu ve net olarak ‘Rusya ile iş yapan havacılık sektörüne artık sigorta yapmıyoruz' diyor.”

SİVİLLERİ DE ETKİLEYECEK

Av. Elmacıoğlu’na, yaptırımın kapsamını sorduk, “Birinci olarak oligark isimler var. İkincisi Rusya’da yerleşik veya bunların ortaklarının bulunduğu kişileri kapsıyor. Böylece sivilleri de etkiler hale geldi.” diye yanıtladı ve sigorta yasağının sınırlarını açıkladı: “Birleşik Krallık Dışişleri’nin 8 Mart’ta aldığı 6 no'lu yönetmelik değişiklik kararı var. Burada, ‘Havacılık ve uzay malları ile havacılık ve uzay teknolojisine ilişkin sigorta ve reasürans hizmetlerinde, hiç kimse doğrudan veya dolaylı olarak havacılık ve uzay malları veya havacılık ve uzay teknolojisi ile ilgili sigorta veya reasürans hizmeti sağlamamalıdır’ deniyor. Öte yandan genel ticaret lisansıyla, 8 Mart’tan önce imzalanan sözleşmeler için de 28 Mart’a kadar bir muafiyet getirmiş. ‘Bu tarihe kadar önlem al, almazsan 28 Mart’ta iptal ediyorum’ diyor. Enerji, bankacılık, denizcilik alanındaki kısıtlamalar gibi bir takım tarihler koydular, sonrasını hiç kimse bilmiyor!”

ATLANTİK SİSTEMİNDE DEPREM  

Denizcilikte gemilerin sigortasız olarak limanlara girmesinin mümkün olmadığı biliniyor. Yabancı bandıralı bir geminin sigortası yoksa yanaşamadığı gibi uçaklarda da iniş yapabilmeleri için sigorta olmazsa olmaz. İşte bu ulaşım ağında bir numaralı söz sahibi Lloyd's Market Association olmuş. Av. Bilun Elmacıoğlu’na bu konumu, başka seçenek olup olmadığını sorduk, şöyle yanıtladı:

“Lloyd's Market Association, çok uzun yıllardır kuralları regüle ediyor. Akredite olanlar uluslararası havuzda kayıtlı. Bunun dışında da bazı sigorta şirketleri var, ancak sigorta kapsamları oldukça dardır. Havacılık sektöründeki bu kararla, Rusya'da havacılık faaliyetlerini yürütebilmek için uçmak çok zor hale gelecek. 28 Mart itibariyle ciddi bir kriz geliyor.”

THY UÇAĞI MOSKOVA'YA İNERSE...

“Peki bir örnek ele alalım, Türkiye yaptırımlara katılmadı. İstanbul’dan kalkan THY uçağı Moskova’ya inebiliyor mu?” sorumuza “Gidebilir, ama…” diyerek şu açıklamayı yaptı Av. Elmacıoğlu:

“Bugün nasıl yasaklı olmayan bankalar aracılığıyla para transfer ediliyorsa, THY uçağı da Moskova’ya gidebilir, hava sahasını kullanabilir. Çünkü THY ulusal havayolu ve Türkiye tarafsız kaldı. Pegasus da yerel, şimdilik her ikisi de uçuşlara devam ediyorlar. Sadece Moskova seferlerinde uçuş saatleri uzuyor. Aynı şekilde Çin’den kalkan uçak da gidebilir, ama devamını öngörmek zor. Sigorta şirketleri sıkıntı yaratır mı, onu bilmiyoruz. Bunun dünyada örnekleri var. Mesela, Güney Kıbrıs bir yasa çıkarttı ve ‘Benim yasak ilan ettiğim limanlara giren gemilerin kaptanına ceza keserim' dedi. Kendi iç hukuk kurallarıyla KKTC limanlarına girdikten sonra güneydeki limana giden gemilerin kaptanını tutukluyor. Şu anda uluslararası hukuk kapsamında, BMGK ve AB kararıyla konan yaptırımlar gibi görülüyor. Ama bir süre sonra bunların kontrolden çıktığını, sivillerin normal hayatını etkilediğini çok gördük. Kontrolden çıkabilir. Önünde engel yok. Rusya’ya gittin, sana şu cezayı uygularım diyebilir. Bunlar ihtimal dahilinde. Nereye gittiğini kestirebilmek çok zor. Bir hukukçu olarak insan hakkı ihlali haline gelebilir, diyoruz.”

'TÜM KAYNAKLARIMIZI RUSYA’YA KARŞI SEFERBER EDİYORUZ'

İngiltere’nin yaptırım kararına uyan Lloyd’s of London, kararı açıklarken krizi şöyle değerlendirdi: “Dünya çapında hükümetlere ve yasa koyuculara Rus devletine karşı yaptırımları belirleme ve uygulama konusunda yardım etmeye odaklandık. Yaptırımlar elimizdeki en iyi silahtır ve Rusya'nın barışçıl bir ülkeyi işgal etmesinin hoş karşılanmadığına ilişkin önemli bir mesajdır. Rus varlıklarına karşı etkili bir yaptırım rejimi uygulamaya yardımcı olmak için siber, uzay ve siyasi risk gibi önemli alanları kapsayan uzmanlığımızı, kaynaklarımızı ve ağlarımızı kullanmaya devam edeceğiz. Çatışmanın başlamasından bu yana Birleşik Krallık ve uluslararası düzenleyicilerle sık sık yaptığımız görüşmelere devam edeceğiz ve yaptırımların maksimum etkiyi nasıl sağlayabileceği konusunda dikkatli bir şekilde düşünürken bu kuruluşlarla yakın bir ilişki içinde olduğumuzdan emin olacağız. Değişen duruma yanıt vermelerine yardımcı olmak için küresel müşteriler, poliçe sahipleri, brokerler ve yatırımcı ağımızın yanı sıra Londra sigorta piyasasıyla birlikte çalışmaya devam edeceğiz.” Aydınlık