Yap işlet devret modeli, Müteahhit firmanın bir kamu projesini hayata geçirmesi, belli bir süre işletmek suretiyle bedelini tahsil etmesi ve daha sonra bu ürünü devlete devretmesi yöntemidir.
1980'li yıllarda, MersinAkkuyu nükleer enerji santrali ile gündeme gelen YİD'ler model hidroelektrik barajlar, enerji santralleri, havaalanları, ticaret merkezleri, serbest ticaret bölgeleri, metrolar, limanlar, demiryolları gibi kompleks projelerin gerçekleştirilmesinde önemli bir rol oynadı. Dünyada birçok ülke tarafından sıklıkla uygulanan YapİşletDevret modeli ülkelerde döviz harcaması yapılmadan büyük çaplı üretim tesislerinin ve kamu altyapı yatırımları vatandaşın hizmetine sunuluyor.
Ulaştırma alanında gerçekleştirilen kamuözel sektör işbirliğine örnek projelerden bazıları şöyle:
*Osmangazi Köprüsü:
Garanti edilen araç sayısı 40 bin
Geçen araç sayısı 42 bin
*HersekOrhangazi otoyolu:
Garanti edilen araç sayısı 40 bin
Gişelerden geçen araç sayısı 51 bin 998
*BursaKuzey otoyolu
Garanti edilen araç sayısı 35 bin
Geçen araç sayısı 58 bin 795
* Bursa BatıBalıkesir Batı arası otoyolu:
garanti araç sayısı 17 bin
geçen araç sayısı 33 bin 746
* Avrasya Tüneli:
4 yılda 67,7 milyon araç geçti,
6 milyar lira ekonomiye katkı sağladı
111 milyon saat zaman tasarrufu, 152 bin ton yakıt tasarrufu oldu.
64 bin ton emisyon azalımı, 1,3 milyon araç için km azalması sağlandı.,
*Balıkesir Batıİzmir otoyolu
Garanti edilen araç sayısı 23 bin
Geçen araç sayısı ise 21 bin 959
Paydaşlardan birisi Ersin Arıoğlu. Eski CHP milletvekili.
Türkiye’nin önemli müteahhitleri Limak ve Yapı Merkezi ile Güney Koreli DL E&C ve SK Ecoplant gruplarının oluşturduğu konsorsiyum tarafından temeli 18 Mart 2017'de atılan, adı da ülke tarihine yakışır şekilde 1915 Çanakkale Köprüsü olarak konulan kıtaları birleştiren yeni köprü, 5 yıl gibi kısa sürede inşa edildi. 4.6 km uzunluğundaki köprü ve 101 km'lik otoyol, 3.1 milyar Euro yatırım bedeliyle tamamlandı, yüzde 90 yerlilik oranı ile hizmete açıldı.
Muhalefet de Yap İşlet Devret Modeli'ni savunuyor
Kılıçdaroğlu 2009 yılında katıldığı bir televizyon programında İstanbul'a vaat ettiği metroyu YapİşletDevret modeliyle yapacağını söyledi. 12 Eylül 2020 tarihinde ise İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, yapmış "İstanbul'da 12 ilçeyi kapsayan havalimanlarını birbirine bağlayacak hızlı metro yapacağız. 5 milyar dolarlık proje, yapişletdevret modeliyle hayata geçirilecek" dedi.
Özetle: devasa şaheser bir iş devletten tek kuruş çıkmadan yapılıyor ama tüm dünyada olduğu gibi bu modelin yapısı gereği belirli bir geçiş garantisi verilmek zorunda, salgın döneminde dahi garanti edilen rakamlar üzerinde geçiş olduğu için hazineden para çıkmamış, ama diyelim çıktı, böylesi devasa bir yatırım karşısında devede kulak bile değil.
