İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi'nde dün düzenlenen basın toplantısında, Ekonomi Bilimleri Ödülü Komitesi Başkanı Jakob Svensson, 2024 Nobel Ekonomi Ödülü'nü “kurumların nasıl oluştuğu ve refahı nasıl etkilediği konusundaki çalışmalarından dolayı” Daron Acemoğlu, Simon Johnson ve James Robinson'un kazandığını duyurdu. Ödül, 1,1 milyon dolar değerinde.

Ödül Komitesi açıklamasında, “Ekonomi bilimlerinde bu yılın ödül sahipleri olan Daron Acemoğlu, Simon Johnson ve James Robinson, bir ülkenin refahı için toplumsal kurumların önemini ortaya koymuşlardır. Hukukun üstünlüğünün zayıf olduğu ve halkı sömüren kurumlara sahip toplumlarda büyüme ya da daha iyiye doğru değişim gerçekleşmez. Ödül sahiplerinin araştırmaları bunun nedenini anlamamıza yardımcı oluyor.” ifadelerini kullandı.

TEK NEDEN KURUMSALLAŞMA

Acemoğlu’nun ödül almasına neden olan kurumlar ve uluslararası eşitsizlikler üzerine yaptığı çalışmalar incelendiğinde; Amerika Birleşik Devletleri ya da Birleşik Krallık gibi Batı ülkelerinde siyasi, ekonomik kurumların toplumsal gelişmeyi destekleyici nitelikte olduğu ancak gelişmemiş ülkelerde siyasi yozlaşmanın hakim olması nedeniyle gelişme farkının ortaya çıktığı tezinin ileri sürüldüğü görülüyor.

Kaynakların eşitsiz dağılımı, ABD’nin emperyalist hegemonyası gibi olgular ise göz ardı ediliyor.
Ödülün üç sahibinden ikisi olan Daron Acemoğlu ve James Robinson’un ortak çalışması ‘Ulusların Düşüşü’ kitabında yazarlar söz konusu tezi işliyor.

Çalışmada Mısır’dan örnek verilerek Batı ülkeleri ile aradaki gelişim farkı açıklanıyor. Kitapta, söz konusu tez şu ifadelerle vurgulanıyor:

“Neden Mısır, Birleşik Devletler’e kıyasla bu denli yoksuldur? Mısır’ı daha müreffeh bir ülke olmaktan alıkoyan nedir?

“Mısır, halkın büyük çoğunluğunu hiçe sayarak toplumu kendi çıkarları için örgütleyen küçük bir elit tarafından idare edilmiş olduğu için fakir.

MISIR İLE ABD’NİN FARKI

“Büyük Britanya ya da Birleşik Devletler gibi ülkeler, yurttaşları gücü ellerinde tutan elitleri devirdikleri ve siyasal hakların çok daha yaygınlaştırıldığı; hükümetin yurttaşlara karşı sorumlu ve duyarlı olduğu; geniş halk kitlelerinin ekonomik fırsatlardan yararlanabildiği bir toplum yarattıkları için zengindirler.”

“Birleşik Devletler hem ekonomik hem de siyasal kurumlarının iş dünyasına, bireylere ve siyasetçilere yönelik teşvikleri düzenleyiş biçimi sayesinde Meksika’dan da Peru’dan da kat be kat zengindir.”

Ulusların Düşüşü kitabından aktardığımız cümlelerde Acemoğlu’nun; ABD ve diğer Batı ülkelerinin zenginliğini sadece “demokratik işleyiş” ve “yurttaşlarına karşı sorumlu hükümet” konularına indirgeyerek açıklarken, gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerin önündeki engelleri, bağımlılık ilişkisinden kopma gerekliliğini gizlediği görülüyor.

‘BRICS TEHLİKELİ’

Acemoğlu, söz konusu gelişen dünya olduğu zaman ise düşmanlığını gözler önüne seriyor. 27 Eylül günü Türkiye İş Bankası’nın 100. yılında ‘Atatürk Vizyonuyla Gelecek 100. Yıla Bakış’ Konferansı’na katılan Daron Acemoğlu, burada BloombergHT’ye verdiği röportajda, “Çin teknoloji ve yapay zekada insanları denetleyen uygulamalar geliştiriyor. Sansürle muhalefeti susturmak istiyorlar. Huawei, demokratik olmayan 60 ülkeye bu teknolojileri ihraç etti. “BRICS tehlikeli iki ülke Çin ve Rusya’nın kontrolünde.” sözlerini kaydetmişti.

SİSTEMİN DIŞINDAN BAKAN NOBEL ALAMAZ

Acemoğlu’nun Nobel Ödülü alması ile ilgili Aydınlık’a konuşan iktisatçı Prof. Dr. Aziz Konukman, “Çok çalışkan bir iktisatçı, devamlı ürün veriyor. Ancak dünyaya soldan bakan çalışmalar değil. Neoliberalizmi eleştiriyorlar ama kapitalizmin içinde bir çözüm öneriyorlar. Çerçevenin dışına çıkmış değil. Zaman zaman Türkiye ile ilgili tespitler de yapıyor. Önerilerine baktığımız zaman TÜSİAD Başkanı’nın bu önerilere bir itirazı olmaz.” dedi.

Konukman, emekçilerin gözünden ve sistemin dışından bakarak yapılan bir çalışmanın Nobel Ödülü alamayacağını dile getirdi.

ANA AKIMA KATKI

Nobel Ödülü’nün ana akım iktisat teorisine katkı sağlayanlara verildiğine dikkat çeken iktisatçı Doç. Dr. Baki Demirel ise “Kurumcu iktisat ile uğraşıyor ancak neoliberal tarafta yer alıyor. Daron Acemoğlu’nun ödül alması beklenen bir şey. Orası zaten bir bilim ödülü değil. İsveç Risk Bankası’nın bir ödülü. Ortodoks çerçeveye katkıda bulunanlara veriliyor. Nobel Ödülleri hakkında konuşmaya çok gerek yok, ana akım iktisada hizmet eden bir araç.” diye konuştu.