SERHAT LATİFOĞLU / RECEP ERÇİN

Ukrayna operasyonu sonrası Rusya'ya yönelik yaptırımların boyutu artıyor. Ancak konuştuğumuz kaynaklar, devreye alınan yaptırımların içeriği ve genişliği uyarınca ülkenin tamamen küresel finans ve ticaret sisteminden atılmasının söz konusu olmadığını belirtiyorlar. Ekonomik yaptırımların amacı belli ki; Putin yönetimini giriştiği operasyondan geri çevirmek. İki cephe de el artırmaya devam ederse Avrupa ve Rusya arasında uzun yıllara yayılacak bir kopuş da olası. Bunun için Rusya'nın doğudaki güçlü müttefiki Çin'in tavrı önemli olacak. Avrupa'nın ağırlığını azaltmasıyla Rus pazarında daha çok Asyalı ortak görebiliriz. Bunun yanında Türk iş insanlarının da “yaptırımlara taraf olmayalım” tavrı, birçok alanda ortaklığımız bulunan Rusya ile ekonomik ilişkilerin kuvvetlenmesini sağlayabilir.

YENİ BİR ENERJİ ŞOKU

Yaptırımlar ve gerginliğin etkisi küresel petrol ve diğer emtia fiyatlarının yükselmesine neden olurken dünya borsaları da bu etkiyle satış dalgasına yakalandı. Brent petrolün fiyatı varil fiyatı dün 110 doları aştı. Bloomberg'in aktardığına göre Avrupa'da doğalgazın megavatsaat fiyatı bugün yaklaşık yüzde 60 artarak 194 avro oldu. Böylece bin metreküplük doğalgazın fiyatı da 2 bin avroyu aştı. Batı Teksas Tipi Ham Petrolün varil fiyatı da 108 dolar civarında. Avrupa ve Amerika'da yükselen enflasyona bir de enerji fiyatlarının benzin dökmesi söz konusu. Türkiye gibi ülkeler yüksek enflasyona nispeten alışıklar ancak Batı cephesi uzun yıllar düşük enflasyonla yaşadı. Yükselen enflasyona krizin ilave faturası dengeleri değiştirecek cinsten. Eurostat tarafından açıklanan verilere göre tüketici Avrupa bölgesinde fiyatları şubatta yıllık bazda yüzde 5.8 arttı. Bu oran yakın dönem Avrupa tarihinin rekoru. ABD'den gelecek enflasyon verisi ise para politikası üzerinde etkili olacak.

BATILI ŞİRKETLER DEVREDE

Batı Rusya'ya yönelik bir yandan finansal yaptırımları devreye alırken diğer yandan da Batılı şirketler bu ülkedeki faaliyetlerine ara veriyor. Fransa Maliye Bakanı Fransız hükümetinin enerji şirketleri Total ve Engie’nin Rusya’daki operasyonlarıyla ilgili görüşmeler yaptığını önceki gün duyurdu. BloombergHT'nin yaptığı derlemeye göre; İngiliz enerji devi BP, Rus petrol üreticisi Rosneft’teki yüzde 20 hissesini elden çıkaracağını duyurdu. Shell, Sakhalin II sıvılaştırılmış gaz tesisi ve Kuzey Akım 2 boru hattındaki ortaklığı bitirme kararı aldı. Devletin yüzde 68’ine sahip olduğu Norveç’in en büyük enerji şirketi Equinor ASA Rusya’daki 1.2 milyar dolar değerindeki yatırımlarını elde çıkarma kararı aldı. McKinsey Küresel Yönetici Ortağı Bob Sternfels firmanın Rusya devletinin hiçbir noktasıyla çalışmayacaklarını duyurdu. Daimler Truck Holding AG ikinci bir duyuruya dek Rusya’daki tüm iş hareketlerini durduracağını açıkladı ve yerel ortağı Kamaz PJSC ile bağlarını gözden geçireceğini duyurdu. Volvo Car AB ve Volvo AB Truck da Rusya’da satışı ve üretimi durduracağını açıkladı. Harley Davidson Rusya’daki tüm işlerini durdurduğunu bildirdi. General Motors Co. Rusya’ya yapılacak teslimatları tedarik zinciri sorunları ve şirketten bağımsız faktörler nedeniyle durdurduğunu açıkladı.

TÜRKLER İÇİN FIRSAT OLABİLİR

YouTube, Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı nedeniyle Rus devleti yayın organları Russia Today ve Sputnik'in Avrupa'da yayın yapan YouTube kanallarını bloke etme kararı aldıklarını duyurdu. Twitter Rusya medyasını “devlet ile bağlantılı şeklinde” fişledi. Japonya, Rusya Merkez Bankası'nın varlıklarını dondurmaya karar verdi. Japonya, Rus kamu bankaları Promsvyazbank ve Vnesheconombank'ın varlıklarını da donduracak. Japonya'dan yeni yaptırımlar gelirken bir başka Asya ülkesi Tayvan da Rusya'ya karşı SWIFT yaptırımına katılma kararı aldı. JPMorgan CEO'su Jamie Dimon, Bloomberg'e verdiği söyleşide SWIFT yasağının Rusya ile iş yapmayı engellemediğini, SWIFT’in etrafından dolanılabilecek araçlar olduğunu belirtirken bunun istenmeyen sonuçları olacağını kaydetti. Rusya konusunda kitabı da olan, enerji uzmanı, ATA Platform Direktörü (AsyaTürkiyeAvrupa) Dr. Volkan Özdemir, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, “BP, Shell, Total başta olmak üzere irili ufaklı birçok Batı merkezli enerji şirketi Rusya pazarından çekiliyor. Mevcut tarafsız pozisyonumuzu koruyabilmek ve iktisadi/hukuki durumu doğru değerlendirebilmek kaydıyla Türk enerji şirketleri için pazarda önemli fırsatlar doğabilir.” dedi.

ÇİNLİ BANKALAR İSTEKLİ Mİ?

Eski Rusya Merkez Bankası İş Geliştirme ve Ödeme Sistemleri Bölümü Başkanı, banka nezdindeki Ulusal Para Sistemi Geliştiricisi, ekonomist Maria Krasenkova son gelişmelere ilişkin Aydınlık'ın sorularına verdiği yanıtta, Rusya'nın ve Çin'in SWIFT'e alternatif geliştirdikleri ödeme sistemlerinin yaptırımların sürmesi durumunda hızlıca devreye alınabileceğini söyledi. Krasenkova, “Evet alınabilir. Çinli bankalar için ise cevabım, Rus muadilleriyle uzlaşma sağlamak için istenen yaptırımlara karşı bu sistemle çalışmaya gerçekten hazır ve istekli olup olmadıkları sorusudur!” dedi. Ekonomist Krasenkova, “Rusya'ya yönelik SWIFT yaptırımı sınırlı kalmış görünüyor. Bu haliyle ülkenin ticaretini ne boyutta tehdit etmiş oldular?” sorumuza ise şöyle yanıt verdi: “Tabii ki, Rusya Federasyonu, G20'den herhangi bir ülke gibi, uluslararası ticaret sistemine çok iyi bir şekilde entegredir. Bu nedenle, uzmanlar tarafından dile gelen İran benzetmesiyle GSMH’de yüzde 5 veya daha fazla düşüş riskleri oldukça gerçektir.”

AVRUPA TEHLİKEYİ GÖRÜYOR

Krasenkova'ya, “Rusya aynı zamanda Avrupa'nın önemli bir ticaret ortağı. SWIFT tamamen kapanırsa Avrupa, Rusya gibi büyük bir pazara nasıl mal satacak, ödemelerini nasıl alacak?” diye sorduğumuzda ise, “Bana göre, Rusya'nın SWIFT ile bağlantısını tamamen ve hızlıca kesmeme kararları alındığından, bu risklerin dikkate alındığı anlaşılıyor.” cevabını verdi.

“Rusya'nın dış borçlarına baktığımızda başta İtalya olmak üzere birçok Avrupa ülkesi alacaklı. Rusya'nın mal varlığının dondurulması bu borçların ödenmesinde bir sorun gibi görünüyor. Bu Avrupa bankalarını krize sokmaz mı?” sorumuzu ise, “İtalya'nın ve Avrupa ülkelerinin eylemleri hakkında yorum yapmaya hazır değilim. Bence, Rusya Federasyonu'nun borcu, Rusya'daki iş potansiyeline kıyasla İtalyan ve Avrupa finans şirketleri için çok önemli değil.” şeklinde yanıtlayan Krasenkova, çeşitli mecralarda dile getirilen ethereum benzeri kripto varlıklarla ticari ödemelerin yapılabilirliği konusunda ise, “Elbette. Ancak önce ülke içinde bu tür operasyonları yasallaştırmak gerekir.” dedi.

BUĞDAY FİYATI BİN DOLAR OLACAK MI?

Rusya'nın Ukrayna operasyonu sonrası oluşan ortam sadece enerji fiyatlarını değil tahıl emtia fiyatlarını da etkiledi. ALB Yatırım Araştırma Müdürü Emre Çayırlı, bin dolara doğru ilerleyen buğday fiyatı hakkında bir analiz kaleme aldı. “Artan emtia fiyatları küresel gıda maliyetlerini yükseltmeye devam ediyor. Buğday fiyatları Karadeniz bölgesi ticaretindeki aksamayla yükseldi. Kuala Lumpur'da palm yağı ve Chicago'da soya fasulyesi yağı tüm zamanların en yüksek seviyelerinin üstüne yükselmeye başladı.” bilgisini veren Çayırlı, emtia fiyatlarının şubat ayında yaklaşık yüzde 23 artarak 2015'ten bu yana en büyük aylık kazancını kaydettiğini söyledi.  Rusya ve Ukrayna, küresel buğday ihracatının yüzde 29'unu, dünya mısır arzının yüzde 19'unu ve dünya ayçiçek yağı ihracatının yüzde 80'ini oluşturuyor. İki ülke arasında anlaşmazlık sürerse dünyayı ciddi bir gıda emtia arzı krizi bekliyor.

(Krasenkova ile mülakatta TürkçeRusya çeviri Ercan Kahraman tarafından yapıldı.)

Aydınlık