SILA KEMAHLI

Tepkiler üzerine kaldırılan “evlilik programları”, Youtube üzerinden tekrar yayına başladı. 5 yıl aradan sonra Türkiye'nin gündemine sokulmaya çalışılan “evlilik programları” milyonlara, hiçbir denetim olmadan izletiliyor. Amacın “evlilik” olduğu söyleniyor ancak evlenecek adaylar “yarışmacı”. Her hafta seçilen birinciye 15 bin TL veriliyor. Türk toplumunun temeli “aile”nin değeri “para” ile ölçülebilir kılınmak isteniyor. Çarpık, saygısız ilişkiler; “yapma bebek” kadın, “kabadayı hareketli” erkek yarışmacılar daha nicesi... Sistemin bize dayatmak istediği ne varsa hepsi bu programda!

Tırnak içinde “gelin ve damat adayları”nın bulunduğu iki ayrı evde çekimler yapılıyor. Yarışmacıların buluştuğu bir de ortak alan var. Program yaklaşık 3 saatlik bölümlerden oluşuyor. Youtube'da yayınlanan programın bölümlerini izledik. İlk bölümde sunucu abartılı kıyafetler ve sözlerle açılışını yapıyor. “Kadınlar” ve “erkekler” evi adlı bölümleri tanıyor. Sıra yarışmacıların tanıtımında... Kısa videolarda yarışmacılar kendilerini anlatıyor. Yaşlar 2230 arasında değişiyor. Yarışmacılar arasında güzellik uzmanı, güvenlik görevlisi, hemşire, repçi olan da var... Programa gelen kadınların hemen hemen hepsi estetikli, bol makyaj ve abartılı kıyafetlerle ekran karşısındalar. En önemli özelliklerinden biri de Türkçe konuşurken araya İngilizce sözcükler serpiştirmek ve ağızlarını yaya yaya konuşmak.

PATRON KARISI OLAYIM YA!

İlk yarışmacı kendisini tanıttığı videosunda “erkek dediğin çirkin olmalı” ifadelerini kullanarak dans ediyor. Kendisine “talip” olacak kişide aradığı özelliği “maço olmalı, bana sözünü geçirmeli” olarak ifade ediyor. İkinci yarışmacı alıyor sözü... Saygılı, vicdanlı birisiyle evlenmek istediğini söylüyor, “parasız saadet” olmaz diyerek maddi durumu iyi olan yarışmacı adaylarına göz kırpıyor, “parasız erkeği sadece erkekler sever.” diyerek son noktayı koyuyor. Bu talebini gerekçelendirmeyi de unutmuyor: “Küçük yaştan beri çalıştığım için artık çalışmak istemiyorum ya! Patron karısı olayım.” Bir başkası “aynı evin içinde olunca karşıdaki kişinin iyi mi kötü mü olup olmadığını” anlayacağı kanaatinde. Bir diğeri, aşka inancı olmadığını söyleyerek kendisini ifade ediyor.

YANIMA YAKIŞACAK BİRİNİ ARIYORUM

Kameralar “erkekler evi”ne dönüyor. İlk yarışmacı “onu o olduğu için sevecek birini” arıyor, baba olmak istiyor. “Gerçek aşkı herkese göstereceğim” diyerek meydan okuyan bir başka yarışmacı da dış görünüşe verdiği önemi dile getiriyor. Bir eş aramadığını “yanıma yakışacak birini arıyor” diyerek ağzından kaçırıyor...

KIRMIZI ODA

Yarışma başlıyor... Evlerde sıradan bir gün gibi hareket ediliyor. Yarışmacıların bazı görevleri var. “Kırmızı oda” adayların buluşma noktası. Orada davet ettikleri adayı görebiliyorlar, sohbet ediyorlar. Yarışmacılardan birisi kocaman dolar işaretleriyle bezeli bir kolye takmış! İlerleyen dakikalarda erkeklerin kaldığı eve gelen bir kadın yarışmacıdan “erkek kokuyor buram buram” ifadelerini duyuyoruz.

BOL AĞLAMA VE KAVGA

Kadın adaylar farklı kıyafetlerle podyum yürüyüşü yapıyor, erkek adaylar tarafından kıyafetleri yorumlanıyor oylanıyor birinci seçiliyor. Yarışmacılar kendilerini de bilen insanlar belli ki; “x kişinin derdi eş değil, para” gibi tanımlamalar da yapıyorlar. Adaylar birbirileri için her türlü değişikliğe de var olduğunu dile getiriyor. Kadın yarışmalardan biri “gerekirse” dekolte giymeyi bırakacağını hatta “kapanacağını” söylüyor. Bölümler kavga, gürültü, kıskançlıklarla devam ediyor... Aile travmalarının anlatılması, bol ağlamalar da oluyor. Her bölüm benzer manzaralar izliyoruz, izlettiriliyor...

YENİ GERÇEKLİK ALGISI OLUŞTURULMAK İSTENİYOR

Kişilerin 'buradayız' deme yollarından Sosyolog Özge Yaren Enç, ilişkilerin “yarış” haline getirilmesine dikkat çekti. İzleyenlerin programların içeriğiyle “yeni bir gerçeklik algısı”na dahil edilmek istendiğini belirten Enç, yarışmacılara yorumlar yapmanın 'buradayız' deme yollarından olduğunu bildirdi. Enç, programa ilişkin gözlemlerini şöyle anlattı:

“Yarışmacılar kendilerine uygun 'eş adayı' arayan kadın ve erkekler. Belli 'kriterler' sunuyorlar. Bu kriterlere bakıldığında Türk gençliğinin sürüklenmek istendiği noktayı apaçık görebiliyoruz. Hepsi aynı torna tezgahından çıkmış gibi olan bu genç 'yarışmacılar' bir hayat arkadaşı 'aramaktan' ziyade kendilerine 'sponsor' arıyor gibiler...

MERAK KAŞINIYOR

“Kadınların genel istekleri 'zengin erkek' bulmakken, erkekler ise isteği 'güzel kadın profili'. Sistemin insanları adete tepeden bir gözle izlediği, bedenlerin ve ruhların teşhir edildiği, dostlukların sahteleştiği bu program insanların kültürel benliklerinde ciddi dezanformeler yaratıyor. İzleyiciye panoptik bir gözlem seçeneği sunuyor. 'Biri bizi gözetliyor' evinde olduğu gibi insanların normal şartlarda en mahrem olarak gördüğü şeylerden birini açıkça ekrana yansıtıyor. Sistem de bu anlamda izleyicinin merakını sürekli kaşıyor. Yani başkalarının hayatlarını gözetlemekten mutluluk duyuran bir sistem oluştuğu için de bu kadar izleniyor.”

KARŞIKLIKLI ÇIKAR

“Kullanım ve doyum yaklaşımında belirtildiği üzere bu programların bu denli fazla izlenmesinin altında karşılıklı bir çıkar yatıyor. Arztalep meselesi gibi düşünebileceğimiz bu durumda izleyiciler belli bir doyum elde etmek adına bu tür programları 'tüketiyor'. İzleyicinin bir nevi gereksinimlerini karşılayan programlar insanları birkaç saatliğine gündelik hayattan kopararak 'şov devam etmeli' dedirtiyor.