İdlib'de büyük bir gerginlik ve çatışma yaşandı, 36 mehmetçik şehit oldu. Arkasından Moskova'da Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Rusya lideri Putin bir anlaşma imzalandı. Yapılan anlaşmayı nasıl değerlendiriyorsunuz?
 ile Rusuya arasındaki ilişkiler 1990'lardan özellikle 2000'lerden buyanaçok gelişti. Çeşitlendi ve ve derinlilik kazandı. Dolayısla iki tarafta karşılıklı çıkarlar bilinci içinde birbirlerine kolay kolay bir yana atamaz duruma geldiler. 'da yapılan anlaşmayı da bu çerçevede görmek lazım. Bu son anlaşma  açısından ziyade Türkiye açısından çok önemlidir.

Neden önemlidir?
Daha önce yapılan Soçi Anlaşması ve Astana Mutabakatı ile belirli anlaşmalara giriştik. O anlaşmaların ve tahahütlerin bizim açımızdan yerine getirilmesi çok zor bir durumdu. Hatta bizim yerimize Rusya'da bu tahahütleri yerine getirmek istese de çok zorlanırdı. O gün yapılan angajmanların yerine yeni bir durum oluştu.

O durumun da en uygun olduğu çözüm de Moskova'da yapılan anlaşmadır.

Bu anlaşmanın sürdürülebilir olabileceği konusunda sorun var mıdır?
Bundan sonra Türkiye'nin, Rusya'nın ve onun desteğindeki  rejiminin çok dikkatli olması gerekir. Hangi tahahüte girdiyse; Türkiye, Rusya ve Suriye azami bunları yerine getirmesi gerekmektedir. Mümkün olduğunca yerine getirmeye çalışması gerekir.  şartlarını bizim yerine getirmemiz son derece güçtü. Bunun çeşitli sebepleri var... Keşke o gün yapılan anlaşmada bunlar dikkate alınsaydı. Keşke Soçi Mutabakatı'nda Rusya ile birlikte hareket edebilseydik.

'BURADAN GERİ DÖNÜŞ ARTIK YOKTUR'

Hangi konular zor alanlardı?
50 bin civarındaki terör örgüt üyelerinin o bölgeden temizlenmesi konusu var... Terör örgüt mensuplarını mutedil muhaliflerden ayırmak o kadar da kolay bir durum değildi. Bana öyle geliyor ki; Rusya da Türkiye de son sınırlarına geldi. Hem Rusya ve hem de Türkiye Moskova Anlaşması'ndaki tahahütler ne ise onu yerine getirmelidir. Burada en önemli konu ipi koparmamak olmalıdır.

Moskova Anlaşması neyi gündeme getirdi?
Moskova Anlaması yepyeni bir çözüm sistemi getirmektedir. Yepyeni bir ortam ortaya koymaktadır. Moskova Anlaşması Türkiye'nin de Rusya'nın da hatta Suriye Rejimi'nin de yerine getirmeleri ve uygulamaları gerekir.

Bu anlaşma üç tarafın da çıkarına bir durum oluşturmaktadır. Buradan artık geri dönüş yoktur. Bir noktada sınıra dayandık. Üç taraf da sınıra dayanmış durumdadır. Bu anlaşmanın gereği ne ise yaparak çözüme kavuşmak gerekir.

Rusya ile İdlib konusunda işbirliğinin derinleşmesi çözümü kolaylaştırır mı?
Rusya Federasyonu 2015 yılından beri Suriye'de etkin olarak görev almakta. Bu işleri Rusya ile birlikte yapmak çok önemli. Biz Türkiye olarak tek başımıza yaparız dersek bugünkü duruma gelir. Rusya ile bir anlaşma içinde olmak son derece önemli.

Neden?
Sadece yükümlülüğü üzerimize biz almıyoruz, Rusya ile birlikte paylaşmamız gerekiryordu, şimdi paylaşmaya başladık. Rusya'yı derken arka planda Suriye'yi de düşünmek gerekiyor.

Rejimin durmu nedir?
Esad Rejimi'nin sadece Nusayriler'e dayandığı algısı vardır ki, bu yanlış bir algıdır. Nusayriler kabaca Suriye'nin yüzde 15'lik kısmını oluşturmaktadırlar. Baba Esad'dan bugüne kadar diktatörlüklerine rağmen getirdikleri bir laik sistem vardı. Diğer Arap ülkelerine nazaran özgürlük ortamları olmuştu. Dolayısıla hem ticaret alanında etkili olan Sünniler ve hem de gayri müslimler merkezi hükümetin arkasında durdular. Yoksa sadece yüzde 15'lik bir kısmın 2011'den 2020'ye kadar direnmesi mümkün olamazdı.

İRAN GÖZARDI EDİLEMEZ

İran'ın buradaki rolünü nasıl değerlendiriyorsunuz?
 'da etkili olmak istiyor. İran, , Suriye ve Lübnan'da etkili olmak için belirli militan güçlere dayanıyor. Bunları da çok etkili şekilde kullanıyor.İşin ilginç yanı da İran'ın militan güçleri kullanmasına da müsait bir ortamdan kaynaklanıyor. İran'ı bölgedeki gelişmeler nedeniyle safdışı etmek mümkün değildir. Mümkünse ileride çok geniş bir uzlaşı içinde İran'ın görüşlerini de dikkate almak gerekir.

BÖLGENİN BÖLÜNMESİ İSRAİL'İN LEHİNEDİR

Orta Doğu'nun bu şekilde bölünmesi kimin yararınadır?
Bölgede çatışma, gerilim ve parçalanmalar 'in ve Amerika Birleşik Devletleri'nin yararınadır.

Türkiye'nin bölgedeki bütün devletlerin bölünmesine karşı olması gerekir. Bölgede her bölünme bizim aleyhimize olacaktır. Türkiye bölgedeki meseleleri çok taraflı olarak görüp daha ayağı yerlerde politika izlememiz gerekir.

Amerika'nın İsrail'den yana net şekilde tavır alması, bölgede çözümü etkilemiyor mu?
Amerika'nın İsrail merkezli politika izlemesi çözümü engellemektedir. Amerika'nın İsrail ile ilgili politikaları bu bölgede ülkeleri bölmek amaclıdır.

Bölgede çözüm için Türkiye, Rusya ve İran'ın bir araya gelmesi yeterli midir?
Türkiye başta Rusya olmak üzeri bölge ülkeleri ile mümkün olduğunca çözüme yönelik gayretler içinde olması gerekir. Suriye'nin Irak'ın bölünmesi bizim işimize asla yaramaz. Biz bölge ülkeri başta olmak üzere, İran ve Rusya ile belirli bir anlayış içinde hareket etmemiz gerekmektedir.

Amerika olmadan çözüm olabilir mi?
Çok zor. Bugün mümkün gözükmemektedir. Fakat Türkiye, Rusya ve İran'ın bir araya gelmesi çözüm yolunda önemli bir kademe oluşturacaktır.

Amerika ile Türkiye gerçekten stratejik ortak mıdır?
Türkiye her an bir tehdit altında bir ülke değildir. Bizim devlet yapımızla, ekonomik ve millet yapımızla kolay kolay tehdit altında olacak bir ülke değiliz.

Biz Amerika ile stratejik ortaklık sözlerini kullanıyoruz. Startejik ortaklık çok büyük tehlike karşındaki oluşur. Vaktiyle NATO'nun kurulması gibi... Veya çok yönlü bir amaç olduğu zaman, mesela Avrupa Ortak Pazar'ın (Avrupa Birliği ) kurulması gibi... Onun dışında stratejik ortaklık Amerika ile İsrail'dir. Belirli ölçülerde de Amerika İngiltere arasındaki ortaklıklardır. Bunların dışında stratejik ortaklıklar, stratejik müttefikler yoktur.

'ORTA DOĞU'YU BÖLÜP, İSRAİL'İ HAKİM GÜÇ YAPMAK'

Amerika'nın bölgedeki politikası nedir?
Amerika mümkün olduğunca Orta Doğu ülkelerini bölmeye, parçalara ayırmaya ve küçük küçük ülkeler çıkarmayı amaçlamaktadır. Bu bazen Irak, Suriye olabilir. Bunu bazen PKK, PYD gibi örgütlerle yapabilir. Amerika'nın bölgedeki amacı İsrail'in amacıdır. Orta Doğu'yu bölüp İsrail'i bölgenin hakim gücü haline getirmek istemektedir. Amerika'nın İsrail politikasını bilerek bizde hareket etmemiz gerekiyor.

Suriye'de çözüm ne zaman mümkün olabilir?
Moskova Mutabakatı çok önemli yer almaktadır. Çözüme çok yaklaşılmıştır artık. Yeterki taraflar bu kararlara uysunlar. Yarın bu kararlar uygulanmazsa Türkiye'yi de, Rusya'yı da ve Suriye'yi de vurur.

NASIL OLUYOR/ALİ DEĞERMENCİ

.