6 Şubat Pazartesi günü büyük felakete uyanan Türkiye, çifte depremin yaralarını sarmaya çalışıyor. İlki 7,7 ikincisi 7,6 büyüklüğündeki deprem; Kahramanmaraş, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Adana, Adıyaman, Osmaniye, Hatay, Kilis ve Malatya'da büyük yıkıma yol açtı. Deprem felaketinde can kaybı 45 bin 89'a yükseldi.

Depremin ilk anından itibaren canla başla çalılan yetkililer, depremzedelerin yerleik hayata geçmesi için çalışmalarına devam ediyor.

Depremin etkilediği 11 ilde Sosyal Güvenlik Kurumu hak ve alacak hacizlerini kaldırdı. Böylece yaklaşık 252 bin emevduat haczi sistemden düştü. Emekli maaş hacizleri de 31 Ağustos'a kadar ertelendi. İcra takipleri durduruldu, erteleme süresince yeni icra takip dosyası açılmayacak.

İşte deprem bölgesinde çalışanlar, yaşamını yitirenlerin yakınları ve işverenlerin merak ettikleri bazı soruların yanıtları…

1 Depremde zarar gören işletmelerdeki çalışanlar Ücret Garanti Fonu'ndan ücret alabilir mi?

Olağanüstü hal kapsamındaki illerde afet nedeniyle yıkılan, ağır ve orta hasarlı olduğu belgelenen işyerlerinde kısa çalışma uygulaması başladı. Kısa çalışma ödeneği alma koşullarını yerine getiremeyenlere de nakdi ücret desteği veriliyor. Maddi olarak çalışanın ücret alacaklarını karşılayamayacak durumda olan işverenin çalışanları ücretlerini Ücret Garanti Fonu'ndan alabilir. Çalışanların bizzat başvurması gerekiyor. Kısa çalışma kapsamına girmeyecek işyerlerinde çalışanların geleceğe dönük ücretleri için Fon etkin bir şekilde kullanılacak.

2 Bölgedeki işyerlerinde prim hizmet beyannamelerini veren işverenler teşviklerden yararlanabilecek mi?

Bu illerdeki iş yerleri bu yılın ocak, şubat ve mart aylarına ilişkin prim hizmet beyannamelerini 26 Mayıs'a kadar verenler, yasal ödeme süresi 6 Şubat'tan önce geçen borçlarını ve ertelenen prim borçlarını 31 Ağustos'a kadar ödeyenler teşviklerden yararlanabilecek.

3 Deprem nedeniyle genel sağlık sigortası primlerini yatıramadık, hastane hizmetinden yararlanabilecek miyiz?

Primini kendi ödeyen yaklaşık 1 milyon 787 bin genel sağlık sigortalısının ödenmeyen prim borçları ile Temmuz ayına kadar oluşacak prim borçlarının ödeme tarihi de 31 Ağustos olarak güncellendi. Depremden önce vadesi geçen GSS prim borçlarına 31 Ağustos'a kadar gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmayacak. Sağlık hizmetlerinden yararlanma konusunda bir engel bulunmuyor.

4 Bölgede malulen ya da vergi indirimi ile emekliliğe hak kazananlar zorunlu muayene kontrolüne nasıl gidecek?

Malulen ya da vergi indirimi belgesiyle emekliliğe hak kazananların zorunlu kontrol muayene tarihi de 31 Ağustos olarak belirlendi. SGK, 10 ilde faaliyet gösteren işyeri ve bu illerde ikamet eden sigortalılar için 6 aylık prim borçlarını gecikme cezası uygulanmadan 31 Ağustos'a kadar uzattı.

5 Depremde yakınlarını kaybedenlere dul ve yetim aylıkları ne zaman bağlanır?

Depremde eşini, anababasını veya çocuğunu kaybedenlere ölüm aylığı başvurusu durumunda 1 Mart'tan geçerli olmak üzere ölüm aylığı bağlanacak. Ölüm aylığı normal, malulen emekli ya da iş kazası, meslek hastalığı nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri alan, SSK'lı ve sigorta başlangıç tarihinden itibaren en az 5 yıl geçmiş, uzun vadeli sigorta kapsamında en az 900 prim günü olanlardan herhangi biri kapsamındakilerin geride kalan hak sahiplerine bağlanıyor. BağKur ve 4C'lilerin de en az 1800 prim günü olması gerekiyor.

6 Çalıştığı işyeri büyük hasar gören işçi kıdem tazminatını alabilecek mi?

İş Kanunu'na göre "İşçinin çalıştığı iş yerinde bir haftadan fazla süreyle işin durmasını gerektirecek zorlayıcı nedenler ortaya çıkarsa" çalışan için haklı nedenle derhal fesih hakkı doğar. Çalışan bu hakkı kullanarak kıdem, hak ettiği ücret ve diğer haklarını alarak işten ayrılabilir. Deprem nedeniyle işin durduğu işyerlerinde de bu hak geçerlidir. Ancak özellikle yıkılan, büyük hasar gören küçük işletmelerin ödeme yapması mümkün olmayabilir. Bu durumda esnafa kredi desteğinde olduğu gibi işletmelere çalışanların alacaklarına karşılık kredi desteği sağlanabilir.

7 Deprem nedeniyle evini, eşyasını kaybeden çalışan kıdeminden avans çekebilir mi?

Kıdem tazminatı normalde iş akdinin sona erdiği tarihte ödenir. Ancak afet gibi olağanüstü durumlarda paraya ihtiyacı olan çalışanlara iş sözleşmesini feshetmeden kıdem tazminatı avansı verilebilir. Bu kapsamda yapılacak kıdemlerin 24 aylığı aşmayan kısmı gelir vergisinden istisna tutuluyor.

8 Deprem bölgesinde işe gidemeyen kamu çalışanları izinli mi sayılacak?

Cumhurbaşkanlığı Genelgesi'ne göre kamu çalışanlarının tüm özlük hakları saklı tutulacak. İdari izinli sayılan kamu çalışanları görevini fiilen yerine getirmiş sayılacak. Uzaktan, esnek ya da dönüşümlü çalışma ise hizmetlerin aksatılmaması kaydıyla afetten etkilenme durumuna göre il valiliklerince belirlenecek.

9 İşverenin depremden etkilenen işçiye yapacağı yardımdan vergi kesilir mi?

Yapılandırma paketine deprem bölgesindeki vatandaşlara kolaylık sağlayacak yeni maddeler eklenecek. Depremzede vatandaşlar veraset ve intikal vergilerinden muaf tutulacak. Bu maddeyle birlikte vatandaşlar hayatlarını kaybeden yakınlarından kalan mirasla ilgili işlemlerde vergi ödemeyecek. Deprem bölgesindeki işverenlerin çalışanlarına yapacağı maksimum 50 bin lira tutarlı nakdi yardımların vergi ve sigorta priminden istisna tutulması sağlanacak.