Vitaminler vücutta düzenleyici bir rol oynayan mikro besinlerdir ve bu nedenle vücuda düzenli olarak yeterli miktarda besin ile sağlanmalıdır. Bunlardan biri olan A vitamini, yağda çözünen bir vitamin türüdür ve insan sağlığı ile ilgili çok önemli rollere sahiptir.
Diğer yağda çözünen vitaminler gibi vücutta depolanabildiği için eksikliği suda çözünen vitaminlere göre daha az görülmekle birlikte, uzun bir A vitamini eksikliği olan bir diyet izler; Sağlıksız veya dengesiz beslenme, çeşitli hastalıklar gibi sebeplerden dolayı bir eksiklik meydana gelebilir.
Bu gibi durumlarda, sağlığı korumak için vücudun normal seviyelere ulaşması için gıda veya vitamin takviyeleri yoluyla A vitamini sağlanmalıdır.
A vitamini nedir?
A vitamini, yapısında yağda çözünen ve karaciğerde depolanabilen, yapısında beş çift bağ bulunan renksiz, uzun zincirli, doymamış bir alkoldür. Retinol olarak da adlandırılan A vitamini, çift bağları nedeniyle farklı izomerik formlara sahiptir.
Doğada bulunan en yaygın formlar, tatlı su balıklarında bulunan A1 formu ve memelilerde ve tuzlu su balıklarında bulunan A2 formudur. Karotenoidler özellikle bitkilerde provitamin A veya vitamin A öncüleri olarak görev yapar ve vücutta belirli oranlarda A vitaminine dönüştürülür. A vitamini miktarları genellikle Uluslararası Birim (IU) veya mikrogram (mcg) olarak verilir.
2015 yılında yayınlanan Türkiye'ye Özgü Beslenme Rehberi'ne (TUBER) göre günlük A vitamini ihtiyacı yetişkin kadınlarda 490 mcg, erkeklerde 570 mcg olarak bulunmuştur. A vitamini ihtiyacı büyüme ve gelişme, hamilelik, emzirme ve çeşitli hastalıklar sırasında değişir.
A vitaminini nelerde vardır?
Hayvansal ve bitkisel kaynaklı birçok gıda, değişen oranlarda A vitamini içerir. Güçlendirilmiş tahıllar, ekmek, kırmızı ve beyaz et, sakatat, balık ve deniz ürünleri, süt ve ürünler, taze meyve ve sebzeler, özellikle turuncu ve sarı sebzeler, A vitamini ve A vitamini öncüllerinin önemli kaynaklarıdır.
Daha spesifik olarak, bu vitaminin en zengin kaynakları olarak tanımlanabilecek A vitamini içeren besinler şu şekilde sıralanabilir:
- Domates, havuç, yeşil ve kırmızı biber gibi renkli sebzeler
- Ispanak, brokoli ve yeşil yapraklı sebzeler
- Kavun, mango gibi meyveler
- Balık yağları
- Karaciğer
- Süt ve peynir
- Yumurta
- Vitaminlerle zenginleştirilmiş tüm gıdalar
A vitamini eksikliği nasıl teşhis edilir?
A vitamini karaciğerde depolanabilen bir vitamin türü olduğu için eksikliği nadirdir. Kısa süreli beslenme bozukluklarında karaciğerdeki depolar genellikle bu süreçte yeterli miktarda vitamini karşılayabilir. A vitamini eksikliğinin belirti gösteren düzeye gelmesi için genellikle çok uzun bir dengesiz beslenme dönemi veya vitamin emilimini engelleyen bir sağlık sorunu oluşturur.
Bu gibi durumlarda, bir A vitamini eksikliği ortaya çıktığında, ilk başta ciddi bir semptom ortaya çıkmayabilir. Süreç uzarsa ve vitamin eksikliği ciddi boyutlara ulaşırsa çeşitli belirtiler ortaya çıkar.
