Dünyamız Avrupa merkezli bir enerji kriziyle karşı karşıya. Enerji üretiminde kömür kullanımının azaltılması ve çevreci politikaların etkisiyle, doğal gaza bağımlılığın artması, Kovid19 pandemisinin etkisinin azalmasıyla yükselen küresel talebi karşılayacak arz sıkıntısının doğmasına sebep oldu. Avrupa’nın doğal gaz stoklarında tarihin en düşük seviyelerinde yakalanması alarm zillerinin çalmasına neden oluyor. Özellikle yaklaşan kış ayının sert geçmesi durumunda küresel çapta elektrik kesintileri ve fabrika kapanmalarının yaşanmasından endişe duyuluyor. Avrupa’da sert geçecek kış aylarının küresel düzeyde doğal gaz fiyatlarını rekor seviyelere taşıyacağı da kaydediliyor.

Avrupa endişeli

Doğal gaz konusunda Rusya ve Norveç gibi kaynak ülkelere bağımlı olan Avrupa’da doğal gaz stoklarının yılın bu zamanına göre tarihi düşük seviyelerde olması kış ayları için derin endişe uyandırıyor. Geçen seneye göre doğal gaz fiyatlarının spot piyasada yüzde 500 arttığı belirtilirken, mevcut boru hatlarından talebi karşılayacak arzın sağlanamayacağı da dillendiriliyor. Rusya gibi kaynak ülkelerin kışın sert geçmesi durumunda iç talebi karşılamaya yönelik atacağı adımların, durumu daha da kötüleştirmesinden endişe duyuluyor. Olası bir kötü senaryoda, yükselen enerji fiyatlarının, gıda fiyatlarını doğrudan etkilemesi ve küresel enflasyonu yükseltmesine neden olacağı kaydediliyor. Şimdiden İngiltere’de birçok tedarikçinin yükselen enerji fiyatları nedeniyle faaliyetlerine son vermek zorunda kaldığı biliniyor.

En kötü senaryoya göre neler olabilir?

Bloomberg’de yer alan enerji analizine göre en kötü senaryoda;

■ Mayıs 2020’den bu yana gösterge doğalgaz vadelilerinin yüzde 1,300 artış kaydettiği Avrupa’da stokların tarihi dip düzeylerde olması nedeniyle, soğuk bir kış geçirilirse elektrik kesintileri yaşayabilir

■ Çin’de hanehalklarına enerji arzında öncelik verilmesi nedeniyle, çip üreticileri ve alüminyum üreticileri de dahil sanayi genelinde fabrika kapanmaları yaşanabilir.

■ Çin’in seramik, cam ve çimento üreticileri fiyatlarını artırarak maliyetleri müşterilerine yansıtabilir

■ Tedarik zincirleri artan enerji maliyetleri nedeniyle daha da sıkışabilir

■ Gıda fiyatları bu sıkışmalarla ve karbondiyoksit darboğazıyla birlikte daha da artabilir ve enfl asyonu daha da yükseltebilir

■ Enerji faturalarının yükselmesi kamuoyunda rahatsızlık yaratarak krizi siyasetin önemli gündemlerinden biri haline de getirebilir.

■ Pakistan ve Bangladeş gibi bazı ekonomilerde yakıt fiyatlarının karşılanamaması durumunda özel sektör faliyetleri durma noktasına bile gelebilir.

Şimdiye kadar neler oldu?

Avrupa’da 70 Euro’yu aşan gösterge doğalgaz fiyatları sonrası gübre üreticileri kepenk kapatmaya başladı. Karbondioksit arzını da vuran bu kapanmalar hayvancılıktan çimentoculara, nükleer santrallerden içecek sektörüne etkileri olacak bir gelişmeydi.

■ Çevre hedefl eri nedeniyle kömür büyümesi hız kesen Çin’de yerel yönetimler sanayiye verilen elektrikte kısıtlamalar getirmeye başladı.

■ İngiltere’de birçok enerji şirketi batma noktasına geldi ve hükümet enerji şirketlerine devlet kredisi vermeye başladı. 8 bin akaryakıt istasyonunun büyük bir çoğunluğunda panik alımları nedeniyle yakıt kalmazken, Başbakan Boris Johnson kaosu engellemek için istasyonlara askeri güç konuşlandırdı. Ülkenin sağlık sektörü derneği çalışanların yakıt sıkıntısı nedeniyle işe gidemeyebileceğini ve sektöre öncelik verilmesi gerektiğini söyledi.

■ Güney Kore sekiz yıldır ilk kez elektrik fiyatlarını artıracağını söyledi.

■ Eylül ayı başında elektrik faturaları giderek artan İspanyollar sokaklara döküldü. 2020’de 1 megawatt elektriğe 40 euro ödeyen İspanyolların bu sene aynı enerji için ödediği bedel 115 euroyu aştı.

■ Fransa’da enerjiden elde edilen yüksek kazanca olağanüstü vergiler getirildi. İtalya ve Yunanistan’da da hükümet hanehalklarını korumak için bazı önlemler aldı.

■ Brezilya’nın doğalgaz ithalatı temmuzda tarihi rekor düzeye ulaştı.

Çin mum ışığına kaldı

Enerji krizi şimdiden dünyanın en büyük iki ekonomisinden biri olan Çin’i etkilemeye başladı. Dünyanın en büyük doğal gaz ithalatçısı Çin’in kuzey doğu bölgelerinde sonbaharın gelmesi sonucu havanın soğuması, kömür kullanımının kısıtlanması ve Pekin’in emisyon hedefleri dolayısıyla, birçok haneye elektrik verilemezken, bazı dükkanlarda mum ışığı kullanıldığı ve fabrikaların faaliyetlerini durdurduğu belirtildi. Elektrik kesintilerinin artmasının, ülkenin 2021 büyüme oranını etkileyebileceği kaydedildi. Öte yandan faaliyeti duran fabrikalar nedeniyle çeşitli mallarda tedarik sıkıntısının baş göstereceği de kaydedildi.

Bazı ülkelerde hazırlıklar başladı

Sadece Avrupa ülkeleri ve Çin’de değil, Latin Amerika’nın en büyük ekonomisi Brezilya ve Güney Doğu Asya’nın sanayi merkezi Güney Kore de enerji arzındaki sıkıntıyı derinden hissediyor. Kore elektrik dağıtım şirketi olası talep patlamasını dengelemek için sekiz yıl aradan sonra ilk kez doğal gaz fiyatlarına zam yapmak zorunda kaldı. Şirket bunu spot piyasada yükselecek fiyatlara karşı bir tedbir olarak açıkladı. Brezilya’da da düşük yağış miktarları hidroelektrik tesislerini vurunca, doğal gaza olan talep zirve yaptı. Güney yarım kürede kışa denk gelen Temmuz ayında Brezilya’da doğal gaz ithalatında tüm zamanların rekoru kırıldı, faturalar fırladı.

İtalya'da elektriğe büyük zam

İtalya’da elektrik üretiminde maliyet artışları nedeniyle hane halkının kullandığı elektriğe yüzde 29,8, doğal gaza yüzde 14,4 zam yapıldı. Zamlı fiyatlar 1 Ekim’den itibaren geçerli olacak. İtalya enerji otoritesinden yapılan açıklamada, hükümetin acil müdahalesinin zam oranının daha yüksek olmasını önlediği savunuldu.

Petrol zirvede

Brent petrol, küresel çapta yaşanan enerji krizi ve talebin üretimi geride bırakacağına dair beklentiler sonucu 3 yılın ardından ilk defa varil başına 80 doların üzerine çıktı. Batı Teksas Petrolü de yükselişle beraber varil başına 76 dolar seviyesini aştı.

Rusya'dan açıklama

Küresel doğal gaz sıkıntısına ilişkin Rusya’dan da açıklama geldi. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Avrupa spot doğal gaz piyasasında yaşanan gelişmeleri yakından izlediklerini belirterek, “Gazprom şu anda rekora yakın seviyelerde Avrupa’ya ihracat gerçekleştiriyor ve tümüyle hatta biraz da fazlasıyla yükümlülüklerini yerine getiriyor” dedi. Gelişmeleri yakından takip ettiklerini aktaran Peskov, “Gazprom, Avrupa’nın artan doğal gaz talebini karşılamak için yeni uzun vadeli sözleşmeleri de değerlendirmeye hazır” diye konuştu. Peskov Rusya’nın Avrupa için enerji garantörü olduğunu da sözlerine ekledi.

İngiltere'de ordu devreye girecek

İngiltere’de hükûmet, yakıt tedarik sorununu çözmek için sınırlı sayıda askeri tanker sürücüsünün gerektiğinde görevlendirmek üzere hazır durumda bekletileceğini açıkladı. İngiliz hükûmeti yakıt tedarik zincirinde oluşan sorunları ve yakıt talebindeki artışları hafifletmeye yönelik ek önlemler duyurdu. İngiltere Ulaştırma Bakanlığı, Savunma Bakanlığı ve Kabine Ofisinden yapılan ortak açıklamada, İngiliz ordusundaki tanker sürücüsü askerlerin, gerektiğinde en çok ihtiyaç duyulan yerlere yakıt sevkiyatı için hazır duruma getirileceği, askeri sürücülerin buna yönelik özel eğitim alacağı ve sektör ile sorunsuz şekilde çalışmalarının sağlanacağı bildirildi.

Kaynak: Yeni Şafak