Şevket Bezeli yazdı
20 milyonluk, çoğunluğu Müslüman bir ülke olan Mali, son zamanlarda kendisini Fransa ile Rusya arasındaki gizli bir çatışmanın merkezinde buldu. İki devlet, son yıllarda Afrika'da nüfuz mücadelesine giriştiler ve 19. yüzyılın Avrupalı güçlerinin “Afrika Talanı”nın (The Scramble for Africa) kötü anılarını canlandırdılar.
FransızRus rekabeti
13 Eylül'de Reuters, daha önce Libya ve Orta Afrika Cumhuriyeti'nde (OAC) görülen Rus özel askeri şirketi Wagner’in Mali hükümetiyle bir sözleşme imzalayacağını bildirdi. 1.000 Rus paralı asker, bir aylık çalışma için 6 milyar Batı Afrika Frankı (10,8 milyon Dolar) alacak.
Buna karşılık Fransa Dışişleri Bakanı JeanYves Le Drian, bölgedeki Rus varlığının Fransızlarla bağdaşmayacağını belirtti.
(https://www.reuters.com/world/francecriticisesdealbringingrussianmercenariesintomali20210914/) Buna yanıt olarak, Mali'nin Başbakanı Choguel Maiga ülkesinin kimden isterse askeri destek almaya hakkı olduğunu söyledi.
Fransız askerleri, terörle mücadele bahanesiyle 2013'ten beri Mali'de bulunuyor. Bu süre zarfında, ülkedeki güvenlik durumu daha da kötüleşti. Mali'de ülkedeki Fransız varlığına karşı düzenli mitingler düzenleniyor. 2020'de Mali bir darbe yaşanmış ve kitlesel protestoların ortasında ordu, Fransa yanlısı Cumhurbaşkanı İbrahim Boubacar Keita'yı devirmişti. Bunun üzerine Paris ve Mali arasındaki ilişkiler gerginleşmişti.
Türk seçeneğinin avantajları
Ancak Mali sadece Paris veya Moskova arasında sıkışıp kalmamalı. Mali'nin yeni yönetimiyle ilişki kuran ilk ülkelerden biri de Türkiye oldu.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Halkın Kurtuluşu Ulusal Komitesi (CNSP) üyeleriyle yaptığı görüşmenin ardından Mali televizyonuna yaptığı açıklamada, ülkesinin zor zamanlarda her zaman Mali halkının yanında olduğunu söyledi.
(https://www.aa.com.tr/fr/afrique/cavusoglulaturquieestauxc%C3%B4t%C3%A9sdupeuplemalien/1968447)
Eylül başında, Mali'de geçiş döneminin başkanı Assimi Goita Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la bir araya geldi. Türk Cumhurbaşkanı, Türkiye'nin terörle mücadele konusundaki uzmanlığını Mali’yle paylaşmaya hazır olduğunu vurguladı.
(https://www.dailysabah.com/politics/diplomacy/turkeysupportsmalisstabilityprosperityerdogansays)
Mali, altın açısından zengin bir ülke. Ayrıca uranyum cevherine sahip. Mali'nin Türkiye’yle işbirliği her iki ülke için de verimli sonuçlar doğuracak ve ülkenin kalkınmasının önündeki en büyük engel olan Fransız yeni sömürgeciliğine son verecek.
Türkiye, ayrıca terörle mücadelede Mali'nin en iyi müttefiki olabilir. En azından Fransa'dan daha etkili olacağı kesin. Rusya gibi Türkiye de Afrika'da sömürge geçmişine sahip değil. Diğer taraftan da Fransız sömürgeciliğinden kurtarıcı olarak görülüyor. Türkiye ve Rusya, Afrika'daki Fransız etkisine meydan okumaya başladı bile. Bu nedenle, Türkiye, Rusya’yla birlikte devletin zayıflığından yararlanarak ülkenin iç sorunlarını sömüren terör, ayrılıkçılık ve Fransız yeni sömürgeciliği gibi üçlü tehditle karşı karşıya kalan Mali'nin güvenliğini ve egemenliğini sağlamaya ve doğal kaynakların yağmalanmasını engellemeye muktedir bir güç olarak ortaya çıkmalıdır.
Ayrıca Türkiye, Müslüman çoğunluğun yaşadığı bir ülke. Dolayısıyla yerel halkla Avrupalılara oranla çok daha kolay iletişim kurma imkânına sahip. Üstelik Türkiye’nin hem cihatçılarla hem de ayrılıkçılarla savaşma konusunda deneyimi var. Mali de aynı tehditlerle karşı karşıya. Ülke, hem cihatçılar hem de Tuareg ve Fulani ayrılıkçıları tarafından tehdit ediliyor.
Türkiye'yi eleştiren Uluslararası Kriz Grubu, Sahel bölgesinde Türkiye’nin artan itibarından yakınıyor. Onlara göre bölge, Türkiye'yi Avrupa, Rusya veya Çin’den daha fazla ortak noktası olan güçlü bir uluslararası aktör olarak karşıladı. Diğer taraftan kaleme aldıkları raporda bölgenin Türkiye'yi Avrupa Birliği veya Fransa'dan daha az baskıcı ve ortak çıkarlara sahip bir ortak olarak görmeye başladıkları ifade ediliyor.
(https://www.crisisgroup.org/africa/sahel/turkeysahel)
Askeri işbirliği genişletilebilir
Bunlarla birlikte Türkiye, Afrika'da Somali ordusunun askerlerini eğiterek verimli bir çalışma deneyimine sahip oldu. Ayrıca geçen yıl Türkiye, Mali’nin komşusu Nijer’le yakın askeri işbirliği anlaşması imzalandı.
(https://www.aa.com.tr/tr/africa/turkeyistiyoroynamakrolinnigersdevelopment/1917600)
Nijer'de teröristlere karşı başarısız olan Fransız birlikleri de bulunuyor. TürkNijer anlaşması Paris'te ortalığı karıştırdı ama Fransa'nın bu konuda yapabileceği hiçbir şey yok. Nijer ve Mali'yle işbirliği, Türkiye'nin Batı Afrika meselelerinde belirleyici bir rol oynamasını, Libya'ya ve petrol sahalarına yakınlaşmasını sağlayacak.
Diğer taraftan Türkiye 2018'den bu yana Mali’ye silah tedarik ediyor ve ordusunu eğiterek ülkeye destek veriyor. Bu işbirliği genişletilebilir. Mali'de Türk askeri veya eğitmenleri de görevlendirilebilir.
Türkiye’nin önünde Afrika’da ve Mali özelinde önemli fırsatlar bulunuyor.
