RECEP ERÇİN

Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik operasyonu sürerken, Atlantik cephesi bir yandan Ukrayna'ya mühimmat yardımını artırıyor diğer yandan da Rusya'ya yönelik ekonomik yaptırımları genişletiyor. Dün sabah geçen bilgiye göre Japonya ve Güney Kore de SWIFT blokesine katılacak. Rus bankalarının Avrupa iştirakleri de yaptırımlardan etkilenmiş durumda. Batı, ekonomik anlamda hemen hemen bütün kozlarını erkenden devreye almış vaziyette. Müzakerelerin başladığı dün gün içerisinde petrolün varil fiyatı yeniden 100 doların üzerine çıktı. Ruble dolar karşısında hızla değer kaybedince Rusya Merkez Bankası dün faizi yüzde 9.5'ten yüzde 20'ye çıkardı. Rusya Devlet Başkanı Putin, SWIFT'ten dışlanmayı daha önce savaş nedeni sayacağını belirtmiş, Batı'nın Rusya'ya ekonomik savaş açmasının adından da pazar günkü açıklamasında, “Rus ordusunun caydırıcı güçlerini özel savaş görevi durumuna geçirmesini emrediyorum.” ifadelerini kullanmıştı.

ÜÇ AYRI ÖDEME SİSTEMİ

Bütün bu gelişmeler Ukrayna operasyonu üzerinden Atlantik güçlerinin Rusya'ya karşı bir ekonomik savaş ilan ettiğini gözler önüne seriyor. Avrupa Birliği ülkelerinin Rusya Merkez Bankası ile olan bütün işlemlerini yasaklaması, Rusya Merkez Bankası’nın SWAP işlemleri kanalınının kapatılması gündeme geldi. Rusya'nın 630 milyar dolarlık toplam, 463 milyar dolar da kullanılabilir rezervinin bir kısmının bu yeni kısıtlamalar sonrası kullanılamaz duruma geleceği uzmanlarca ifade ediliyor. Çünkü Rusya'nın rezervlerinin bir kısmı kendisine yaptırım uygulayan ülkelerde bulunuyor. Tera Yatırım Baş Ekonomisti Enver Erkan'ın geçtiği bilgi notuna göre, “Rusya'nın 132 milyar dolarlık altın rezervi ülkede tutuluyor. Ayrıca önde gelen 300 Rus bankası ve kuruluşu SWIFT kullanıcısı. Rusya, SWIFT kullanıcı sayısına göre Amerika Birleşik Devletleri'nden sonra ikinci sırada yer alıyor. Rus bankaları genellikle muhabir bankalar olarak ABD ve Alman bankalarını kullanıyor.” Rusya'nın en büyük ticaret ortağı Çin. Hem Rusya'nın hem de Çin'in, tekel olan ve dolarla yapılan her işlemi ABD'nin kontrol ettiği SWIFT dışında, uluslararası ödeme sistemleri var. Rusya'nın ödeme sistemi SPFS, Çin'in ödeme sistemi ise CIPS.

AVRASYA İLE TİCARET SÜRER

Rusya'nın SWIFT'ten tamamen dışlanması bizce mümkün görünmüyor. Ancak Batı ekonomileri kendilerine en az zarar verecek şekilde yaptırımları genişletmeyi südürüyor. Rusya'nın SWIFT'ten tamamen atılması durumunda yukarıda adları geçen iki ödeme sistemi üzerinden Çin ve diğer büyük ticaret ortakları ile işleri sürdürmesi mümkün. Enver Erkan'ın aktardığına göre, “2019'dan bu yana, SPFS'yi Çin, Hindistan, İran'daki diğer ülkelerin ödeme sistemlerine ve ayrıca Ermenistan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan'ı içeren Avrasya Ekonomik Birliği (EAEU) içindeki ülkelere bağlamak için birçok anlaşmaya varıldı. EAEU'nun ayrıca Sırbistan, Singapur ve Vietnam ile Serbest Ticaret Anlaşmaları vardır ve diğer birçok anlaşma askıdadır. 2020 yılı sonunda Ermenistan, Beyaz Rusya, Almanya, Kazakistan, Kırgızistan ve İsviçre'den 23 yabancı banka SPFS'ye bağlandı.”

ABD O KADAR İLERİ GİDEBİLİR Mİ?

Rusya'nın SWIFT'ten tamamen dışlanması ülkede ekonomik kırılma yaratacağı gibi vazgeçilemez bir tedarikçi olan Rusya'nın ticaret ortakları nezdinde de kırılmalara yol açacaktır. Erkan'ın yorumuna göre, “Rusya tarafıyla iş yapan küresel sistem oyuncuları da zarar görecek. Bu nedenle zararsız bir sonuç alabilmek için alabilmek için seçilen finansal oyuncular bazında yaptırımlar uygulanıyor. Ülkedeki tüm finans aktörlerine de yaptırım uygulayabilirsiniz ancak Rusya gibi dünya ticaretinde çok karmaşık ilişkileri olan bir ülkede tüm finans kurumlarını sistem dışına itmek tüm tarafları hazırlıksız yakalayacak ve birçok ülkeye zarar verecektir. Aslında olay yeni bir finansal sistem hareketi veya birçok ülkeyi içine alacak bir finansal sistem krizi olarak tezahür edebilir. SPFS üzerinden Rusya yaptırımlarının aşıldığı kanaati küresel finansal sistem oyuncularını ABD düzenleyicisi tarafından gelecek yaptırım veya cezalara maruz bırakabilir.”

ÇİN VE RUSYA YENİ SİSTEM İÇİN İSTEKLİ

Global Times'a konuşan Şanghay Finans ve Ekonomi Üniversitesi Finans Profesörü Xi Junyang, yaptırımlar sonucunda Çin'in uluslararası ödeme sistemi CIPS'yi kullanan Rus şirketlerinin payının artacağını belirtti. Xi'ye göre, Rusya'nın alternatif önlemler yoluyla ticari kayıpların yüzde 50'sini telafi etmesi mümkün. Aynı habere göre de görüşlerine yer verilen ve kimliğinin gizli tutulmasını isteyen Pekin merkezli bir danışmanlık firmasının üst düzey bir yöneticisi, Global Times'a SWIFT yaptırımının finansın politik bir doğası olduğunu gösterdiğini ve "sermayenin sınırları yoktur" ilkesinin yalan olduğunu söyledi. Uzman, Batı finansal sistemlerinin Çin gibi rakip gördükleri ülkeler için güvenilmez olduğunu ve kendi kendini kontrol eden küresel bir finansal sistem kurulması gerektiğini dile getirdi.

MALİ SONUÇLARI OLUR

Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) verilerine göre, Avusturya, İtalya ve Fransa finans sistemi, sırasıyla 17, 23.2 ve 23.6 milyar dolarlık Rusya riski taşıyor. Özellikle İtalyan bankalarının durumu dikkate alındığında Avrupa'da bir borç krizinin kapısı aralanabilir. Ekonomist Enver Erkan'ın geçtiği nota göre, “SocGen (Société Générale), Rosbank PJSC birimi aracılığıyla Rusya'da faaliyet gösteriyor ve İtalya'nın UniCredit SpA ve Avusturya'nın Raiffeisen Bank International AG ile birlikte ülkedeki en büyük Avrupa bankaları arasında yapıyor. Goldman Sachs Group Inc. ve Citigroup Inc., ülkede operasyonları da bulunan Wall Street firmaları arasında yer alıyor.”

Geçen hafta yayınlanan haberimizde sizlere aktardık: tahıl, gaz ve petrolde Almanya, İtalya ve birçok Balkan ülkesi Rusya'nın önemli ticaret ortakları. Rusya'nın SWIFT'ten tamamen dışlanması, varlıklarının dondurulması bu ülkelerin ekonomilerinin ciddi oranda etkileyerek krize neden olacak düzeyde. Kriz Kahini olarak anılan ekonomist Nuriel Roubini, dünya hasılasında yüzde 3'lük payı olan Rusya'nın finansal etkisinin küçük olacağını düşünmenin hüsnü kuruntudan ibaret olduğunu söyledi. Roubini, Project Syndicate'de yayınlanan makalesinde, bunun Ukrayna'nın çok ötesinde ekonomik ve mali sonuçları olacağını ifade etti.

'TİCARET YASAKLANMIYOR BELLİ BANKALARA ENGEL VAR'

Rusya'ya yönelik finansal yaptırımların boyutunu sorduğumuz isminin gizli kalmasını isteyen eski bir bankacı, şunları anlattı: “Rusya ticaretten men edilmiyor. Sadece belli başlı büyük bankalar sistem dışına atılıyor. Bunun boyutuna da iyi bakmak lazım muhabir bankalar üzerinden bu işlemler yapılır. Yani bankaların kendi aralarındaki EFT gibi çalışır SWIFT sistemi. Bir elektronik haberleşme sistemidir. Tabiri caizse WhatsApp gibi düşünün sizi WhatsApp grubundan atıyor ama sizin telefon kullanmanıza bu engel değil. Hatırlayın bir dönem herkes Telegram vs.'ye yönelmişti. Burada iki finansal kurum arasındaki ilişki mi sınırlanıyor yoksa sistemden mi atılıyor?

İçerik önemli. Çünkü ikincisinin üçüncü dünya savaşına varacak sonuçları ve hukuki sonuçları da olur. Siz o finansal kurumların varlıklarını keyfi donduramazsınız. Hukuki haklar gündeme gelir. Ticaret de durmayacağı için küçük bankalar eliyle işlemler sürer onlara bir engel yok gibi. Yabancı kuruluşlara da engel yok. Daha dar kapsamlı olur sonradan gelişir ama devam eder. Alternatif yollar da mutlaka bulunur. Kısa vadede Rusya'ya etkisi olumsuz olur ancak orta ve uzun vadede süreç işler ve Avrupa da bundan zarar görür.”

RUSYA'NIN ASYA GARANTİSİ VAR AVRUPA'NIN GARANTİSİ NE?

Kurumu nedeniyle isminin gizli tutulmasını isteyen bir ekonomistin öngörüleri şöyle oldu: “Belirli bankalara işlem yasağı dendi ama ticari işlemlerin nasıl devam edeceğine ilişkin hiçbir bilgi gelmedi. Her şey çok havada. SWIFT'ten çıkarılması İran'a benzetildi. Avrupa da Rusya da bu işe sıcak bakmaz diyorduk ama Rusya'nın özellikle enerjide Asya'ya yöneldiğini son dönemde görüyoruz. Rusya kendi pazarının bir kısmını garanti altına almış durumda. Peki Avrupa bunu garantiledi mi? Rusya tamamen men edilirse de ticaret sürmek zorunda, başka bir para birimi üzerinden mi bu yapılabilir mesela yuan! Çin zaten güçleniyor Batı bir de bu yolla güçlenmesini ister mi? Rusya her ülke ile ayrı ayrı SWAP yapıp yerel paralarla ticaretini sürdürmeye gidebilir ama bunun da bir maliyeti olur. Kripto paralarla ödeme yapılabilir mi? Bu da bir soru. Ama bu ortam FED'in politikalarını da etkiledi. Agresif davranmasını önlüyor.”

AVRUPA'DA YAPTIRIM PANİĞİ YÜKSELİYOR

CNN'de yer alan haberde görüşlerine yer verilen Finlandiya Uluslararası İlişkiler Enstitüsü'nde misafir öğretim üyesi Maria Shagina'ya göre, Rusya'nın bağlantısı tamamen kesilirse en çok ABD ve Almanya kaybedecek, çünkü bankaları Rus bankalarıyla iletişim kurmak için en sık SWIFT'i kullanıyor. Rus enerji şirketi Gazprom ise, yaz döneminde Avrupa'daki yer altı depolama tesislerine doldurulan gazın tümüyle tüketildiğini açıkladı. Gazprom'dan yapılan yazılı açıklamada, "Gas Infrastructure Europe verilerine göre, Avrupa'daki yer altı depolama tesislerindeki doğal gazın yüzde 21.5'i kaldı. Yaz döneminde Avrupa'daki yer altı depolama tesislerine doldurulan gaz ise tümüyle tüketildi." bilgisi yer aldı. Rusya'ya yaptırımların sertleşmesi durumunda ülkenin gaz tedariğinin artık mümkün olmayacağı şeklinde bir karşı hamle yapması söz konusu olabilir.

Sputnik'in geçtiği habere göre ise AB dışişleri bakanlarının sanal toplantısının ardından konuşan AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, bakanların bir dizi Rus bankasının SWIFT ile bağlantısını kesmeyi kabul ettiğini açıklarken Rus bankalarının sayısını vermedi. Ancak “Rusya'nın son yıllarda rezervlerini AB'nin engelleyemediği ülkelerde giderek daha fazla konuşlandırdığına” dikkat çeken Borrell, “AB'nin Rusya Merkez Bankası'nın Moskova veya Çin'de bulunan rezervlerini bloke edemeyeceğini, Rusya'nın son yıllarda rezervlerini bloğun politikasından etkilenmeyecek ülkelere başarıyla naklettiğini' belirtti.  Borrell, “Diğer ülkelerle iç içe geçmiş ekonomik bağlantıları bulunan bir ülkeyi bütün olarak makasla keser gibi mali sistemden çıkarmanın imkansız olduğunu, böyle eylemlerin bir gecede yapılamayacağını” da dile getirdi.