Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Dışişleri Bakanlığı’na talimat verdi. ''İstenmeyen kişi'' ilan edilecek 10 büyükelçinin Türkiye’den sınır dışı edilmesi gündeme geldi.

ABD, Fransa, Almanya, Hollanda, İsveç, Norveç, Finlandiya, Danimarka, Kanada ve Yeni Zelanda büyükelçileri 17 Ekim'de ortak açıklama yaptı. Sorosçu Osman Kavala’nın serbest bırakılmasını isteyen büyükelçilerin istenmeyen kişi ilan edilecek olmasına ilişkin Dışişleri Bakanlığı’ndan açıklama gelmedi. 18 Ekim’de bakanlığa çağrılan büyükelçiler uyarılmıştı.

Peki, büyükelçilerin ''istenmeyen kişi'' yani Latince olarak persona non grata ilan edilmesine ilişkin süreç nasıl işleyecek? Viyana Sözleşmesi’nde yer alan ''istenmeyen kişi'' siyasi dokunulmazlık hakkı bulunan yabancı bir diplomata yönelik en ciddi kınama biçimi olarak kabul ediliyor. Dışişleri Bakanlığı, 10 büyükelçiyi ''istenmeyen kişi'' ilan ettikten sonra büyükelçilere ''Ülkenize dönün'' bildiriminde bulunacak.

''İstenmeyen kişi'' ilan edilen 10 büyükelçinin siyasi veya diplomatik dokunulmazlıkları kaldırılmayacak. Türkiye, Viyana Sözleşmesi’nin 9’uncu maddesine göre ''istenmeyen kişi'' ilanında gerekçe açıklamak zorunda da değil.

Türkiye’nin büyükelçilere ülkelerine dönmeleri için belli bir süre vermesi beklenirken bu sürenin 24, 48 veya 72 saat olacağı belirtiliyor. Persona non grata aynı zamanda bu büyükelçilerin Türkiye’ye girişlerinin de engellenmesi anlamına geliyor.

Büyükelçiler Türkiye’yi terk etmediği veya terk etmeyi reddettiği takdirde sınır dışı edilebilecek, haklarında yasal süreç başlatılabilecek. Reddetme halinde Türkiye yasalarına uygun biçimde büyükelçilerin diplomatik dokunulmazlığının kaldırılması da gündeme gelebilir.

Türkiye’nin konsolosluk binalarının dokunulmazlığı olduğu için bu bina ve eklentilerine müdahale etme hakkı bulunmuyor. ''İstenmeyen kişi'' ilan edilen diplomatın ülkeyi terk etmesi için seyahat serbestliğinin sağlanması gerekiyor.

İstenmeyen kişi ilanının dayandığı 3 neden var. Diplomatik görevlinin ülkedeki devlet menfaatlerine aykırı tutum ve davranışları, o devlet sınırları içinde suç işlemesi ve misilleme.

10 büyükelçinin ''istenmeyen kişi'' ilan edilmesi halinde bu ülkeler, Türkiye’nin büyükelçilerini de misilleme ile ''istenmeyen kişi'' ilan edebilir. Türkiye 2013’te misilleme ile Mısır’ın Ankara büyükelçisini ve 2016’da Bulgaristan’ın İstanbul Başkonsolosluğundaki bir diplomatını ''istenmeyen kişi'' ilan etti. İsrail’in Ankara Büyükelçisi Elitan Naeh’in Türkiye tarafından 2018’de istenmeyen kişi ilan edilmesinden sonra İsrail de misilleme yapmıştı.