Dona Gracia Nasi ya da La da Beatrice de Luna, Portekiz'de dünyaya geldi. İspanya Engizisyonu'ndan kaçıp Osmanlı'ya sığındı. Yeğeni Jozef Nasi ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu'nun güvenini kazandı.
Bu şekilde hem ekonomik hem de siyasi açıdan eski gücüne yeniden kavuştu. Nasi, Osmanlı'nın güvencesi altında Galata'da kurduğu bankası ile kendi soydaşlarına yardım sağladı.
Özel ajanları sayesinde soydaşları ile bağlantıya geçti. Gizli Yahudilerin Portekiz ve İspanya'dan kaçmalarına ve zorlukla Alpler üzerinden İtalya'ya veya Balkanlar'a yolculuk etmelerine yardım etti.
Gracia'nın kapsamlı iş bağlantılarını kullanarak Yahudiler için Avrupa çapında bir kaçış yolları ağı oluşturdu. Yahudileri, baharat ve mücevherlerle birlikte sınırların ötesine çıkardı. En popüler rota ise Yahudiler'in İspanya ve Portekiz'den İngiltere'ye gitmesiydi. Gracia'nın Londraki ajanı Christopher Fernandes, Yahudiler'i saklıyordu. En kilit ajanı ise Antonio de la Ronha'ydı.
SELANİK'TEKİ SİNAGOG
Ronha, Yahudi mültecilerin geride bırakmak zorunda kaldıkları mülkleri geri almalarına yardım etmekle görevlendirildi. Hollanda'ya vardıklarında, birçok gizli Yahudi Gracia'nın depolarında ve işyerlerinde, daha güneyde İtalya veya Türkiye'ye gönderilinceye kadar iş buldu.
Gracia'nın ajanları, kaçan Yahudilere hangi yolları kullanacakları ve hangi hanlarda kalmanın güvenli olduğu talimatını verdi. Gracia, 1559'da Yunanistan'ın Selanik kentinde, İspanya'dan birçok gizli Yahudinin sığındığı bir sinagog kurdu.
Gracia Sinagog'u olarak bilinen bu sinagog, tüm Yahudilere açıktı. Ayrıca Selanik'te şehrin hahamlarının ve bilginlerinin Yahudi metinlerini çalışabilecekleri bir kollel veya haham akademisi kurdu.
MEZARI NEREDE?
Dona Gracia,1558'de bin altın karşılığında Tiberya şehri için birçok hak elde etti. Orada bir yeşiva kurdu; şehrin duvarlarını yeniledi. Ardından buraya göç etti. Nerede öldüğü ve gömülü olduğu tam olarak bilinmiyor.
Dona Gracia hiç şüphesiz tüm zamanların, diasporada yaşamış en büyük Yahudi kadını olarak kabul edilir. 1946'da İngiliz tarihçi Cecil Roth, Gracia için "Yahudi tarihinde veya belki de herhangi bir tarihte, günümüze ve onun örgütlenmesine kadar benzer hiçbir şey olmadığını" belirtti.
ONLARCA HAVRA YAPTIRDI
Gracia, birçok bilim adamına sponsor oldu. İzmir'de Sinyora Giveret Havrası'nı yaptırıldı. Anafartalar Caddesi 927. Sokağa bakan birçok sinagogu içinde bulunduran havralar sokağında parsellenmiştir.
1841 yangınından sonra ciddi derecede hasar alan sinagog Yeruşalmi ailesi tarafından restore edilmiştir. Günümüzde azınlık Musevi vatandaşlar tarafından kullanılmaktadır.
TİBERYA'YA GİTTİ
İlk olarak, Gracia'nın tutması gereken bir söz vardı. Yıllar önce, kocası Francisco'ya İsrail'e gömüldüğünü görmek için elinden gelen her şeyi yapacağına söz vermişti. Şimdi, cesedi büyük bir güçlükle, gömüldüğü Lizbon'daki kilise mezarlığından çıkarıldı ve Tiberya'da yeniden gömüldüğü İsrail'e getirildi.
BİTTİ
