Türkiye’nin Libya ile imzaladığı Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) anlaşmasının ardından Doğu Akdeniz’deki Türkiye karşıtı hamleler hız kazandı.

Yunan Başbakan Kiriakos Miçotakis’in ofisinden dün yapılan açıklamada, İsrail gazını Avrupa’ya taşıyacak olan EastMed doğalgaz boru hattının inşası için 2 Ocak’ta başkent Atina’da imza töreni düzenleneceği bildirildi. Törene Miçotakis’in yanısıra GKRY Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiadis ve İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’nun da katılacağı kaydedildi.

TÜRKİYE’DEN GEÇEN HAT 56 KAT DAHA UCUZ

Doğu Akdeniz’de Türkiye’yi bypass etmeyi hedefleyen projenin ön fizibilite raporları ise hiç iç açıcı değil. Yaklaşık 2 bin kilometre olarak planlanan hattın, kimi yerlerde denizin 3.3 kilometre derinliğine kadar ineceği, maliyetinin de 15 milyar doları bulacağı değerlendiriliyor. KıbrısTürkiye hattına nazaran 56 kat daha maliyetli olduğu bilinen EastMed boru hattının inşası, sadece Türkiye’yi bypass etmek amacıyla gündemde tutuluyor. Oysa gazın doğrudan Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınmasında deniz altındaki hattın uzunluğu 500 kilometreye, KKTC üzerinden getirilmesinde ise 200 kilometreye kadar düşüyor. Bu da 15 milyar dolarlık proje maliyetini, yaklaşık 22.5 milyar dolara indiriyor.

AVRUPA’NIN İHTİYACINI KARŞILAYAMAZLAR

Boru hattının bir yılda 9 ila 12 milyon metreküp doğalgazı İsrail’den Kıbrıs Vassilikos Limanı’na, buradan Girit ve Yunanistan’a götürmesi planlanıyor. Avrupa Birliği (AB)’nin doğalgaz ihtiyacının yüzde 10’unu karşılayacağı iddia edilen projenin ise bu rakama asla ulaşamayacağı biliniyor. Çünkü şuan yıllık 560 milyar metreküp gaz tüketen Avrupa’nın ihtiyacının, 2040 yılında yüzde 40 artması bekleniyor. İsrail’in Leviathan (622 milyar m3) ve Tamar (280 milyar m3) sahası ile GKRY’nin Afrodit (147 milyar m3) sahasında ise böyle bir gaz bulunmuyor.

EASTMED’İN ORTAKLARI

Rum Hükümet Sözcüsü Kyriakos Kousios, Netanyahu ile Anastasaidis’in, 21 Aralık günü uzun bir telefon görüşmesi yaptığını söyledi. Rum Sözcü, “İsrail Başbakanı ile Anastasiadis’in İsrail, Kıbrıs Rum Kesimi ve Yunanistan arasındaki EastMed boru hattı ile ilgili anlaşmasının hemen imzalanmasını kararlaştıklarını” bildirdi. Sözcü Kousios, bu bypass projesi için Lübnan Başbakanı Saad Hariri ile de telefon görüşmesi yapıldığını ve görüşmede “Türkiye’ye karşı nasıl ortak hareket edilmesi gerektiği konularının ele alındığını” kaydetti. Anastasiadis’in dün de Ürdün Kralı Abdullah ile görüştüğü belirtiliyor.

Bulgaristan ile İtalya da projenin ortaklarından. Daha önce Yunan doğalgaz şirketi Gas Trade ile Bulgar enerji şirketi BEH, Yunanistan’ın kuzeyinde bir offshore LNG terminali kurmak için ortak çalışma grubu oluşturmuştu. Grup, Yunanistan’ın Dedeağaç yakınlarında kurulması planlanan offshore LNG terminali projesini hazırlayarak, Bulgar Hükümeti’ne sundu. Terminalin yıllık 6.1 milyar metreküp kapasiteli olacağı, maliyetinin 370 milyon avroyu bulacağı belirtiliyor.

Bu grubun, Doğu Akdeniz’deki stratejik ortaklarının başında ise ABD geliyor. Geçen mart ayında ABD Dışişleri Başkanı Mike Pompeo, EastMed projesi için İsrail’de düzenlenen bir toplantıya katılmıştı.Yine haziran ayında ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi, Türkiye’yi bypass etmeyi hedefleyen EastMed Yasası’nı kabul etmişti. Senatör Bob Menendez ve Marco Rubio’nun hazırladığı yasa hem Demokrat hem de Cumhuriyetçi Parti’nin desteği ile onaylanmıştı. Yasa ile kendini Türkiye’nin karşısına konumlandıran ABD, Rum Kesimi ve Yunanistan’ı korumaya alıyor. Tasarıda ABD’nin Doğu Akdeniz’deki stratejik ortaklarının Yunanistan, İsrail ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi olduğu belirtiliyor.

TÜRK KITA SAHANLIĞINI İHLAL EDİYOR

EastMed boru hattının geçmesinin planlandığı güzergah ise Türk kıta sahanlığı içinde bulunuyor. Hem KKTC’nin Ada üzerindeki eşit haklarını hiçe sayan hem de Türkiye’nin deniz yetki alanını ihlal eden proje için, iki ülkenin de onayı gerekiyor. Konuyla ilgili daha önce Aydınlık’a bilgi veren Öğretim Üyesi Dr. Emete Gözügüzelli, bu durumu şöyle açıklıyor:

“EastMed boru hatlarının güzergahı, Türk kıta sahanlığını ihlal ediyor. Bu noktada şunu da belirtmek gerekiyor: 2009 yılında Avrupa ile Rusya arasında Ukrayna krizi oluşunca, gözler Akdeniz’e çevrildi. Maksat Avrupa’nın enerji güvenliğini tedarik etmek. Bunun adı da EastMed Projesi.

“Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin gereği yerine getirilmemiş, Türkiye’ye bilgi verilmeden, rızası alınmadan hareket edilmiştir. Tabi bu noktada Kıbrıs Türklerinin de rızasının alınmamasından ötürü bu tür anlaşmalar yok hükmünde kabul görmektedir. Basında görüyoruz ki bu proje için sadece Türkiye bypass edildi vurgusu var. Türkiye’nin bu coğrafyada bypass edilmesi hiçbir zaman mümkün olmaz. Ancak burada esas mesele hukuksal anlamda haklarımızın çiğnenmeye çalışılmasıdır. Kaldı ki Türkiye, enerji olsun olmasın, deniz alanlarındaki haklarını korumakta kararlı bir çizgidedir.”

TÜRKİYE KAPIYI KAPATTI

Daha önce İsrail’i ‘EastMed’ projesi hakkında bir kez daha düşünmeye davet eden Ankara’nın, müzakerelere de açık kapı bıraktığı biliniyordu. Ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan, Cenevre’de yaptığı açıklamada İsrail’e kapıyı kapattı. “EastMed boru hattı projesine ilişkin İsrailli yetkililerden, ‘Müzakereye açığız’ mesajı geliyor. İlerleyen süreçte İsrail, Lübnan, Mısır gibi kıyıdaş ülkelerle Doğu Akdeniz’de bir işbirliği başlar mı” sorusu üzerine ise Erdoğan, şöyle konuştu: “İsrail konusu şu ana kadar hiç gündemimize gelmedi. Gündemimize gelmediği için bu konuyu gündeme getirmemiz anlamsız olur.” Önceki gün de Pirireis denizaltısının havuza çekme töreninde konuşan Erdoğan, konuya değinmişti: “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) ve Libya ile başlattığımız süreçlerden vazgeçersek, bırakınız ekonomik faaliyetleri, bize denize girecek kıyı, olta atacak sahil bile bırakmayacaklar.”

İTALYA İKİRCİKLİ

Rum gazeteleri daha önce ‘İtalya, Boru Hattını İstemiyor’ başlığıyla verdikleri haberlerde, İtalya Başbakanı Giuseppe Conte’nin açıklamalarını aktarmıştı. Conte’nin, EastMed boru hattının son bölümü olan ‘Poseidon’ boru hattının inşasına dair “Ülkem, hattın topraklarına inşa edilmesine hazır değil” dediği ifade ediliyor, EastMed projesinin yeniden gözden geçirilmesi gerekeceğine dikkat çekiliyordu. Haberlerde, ‘Poseidon’un, Azerbaycan gazını Balkanlar üzerinden Avrupa’ya taşıyan TAP (Trans Adriatic Pipeline) boru hattına bağlanabilecek bir hat olacağı hatırlatılıyordu.

Aydınlık