Ukrayna geçen günlerde Türkiye'den satın aldığı Bayraktar TB2 Silahlı İnsansız Hava Aracı (SİHA)'nı ilk kez operasyonel olarak kullandı. Ukrayna Silahlı Kuvvetleri, Donbass'ta bulunan Granitnoye köyündeki Donetsk Halk Cumhuriyeti güçleri tarafından kullanılan bir obüsü, TB2 SİHA ile imha ettiğini açıkladı. Bunun üzerine Rusya'dan üst üste tepki açıklamaları geldi.
Rusya'nın Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilcisi Vassily Nebenzia, BM Genel Merkezi'nde düzenlediği basın toplantısında, “Ukrayna çok tehlikeli bir oyun oynuyor. İnsansız hava araçları ile oyunu, Ukrayna'nın hayal bile edemeyeceği sonuçlara yol açabilir.” dedi. Kremlin Sözcüsü Peskov ise Ukrayna'ya satılan SİHA'ların bölgede istikrarsızlığa yol açabileceğinden duydukları endişelerin son gelişmelerle birlikte gerçeğe dönüştüğünü söyledi. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da Roma'daki G20 Zirvesi'nde rahatsızlığını Türk mevkidaşı Mevlüt Çavuşoğlu ile paylaştı.
'TÜRKİYE SUÇLANAMAZ'
Rus basını, Roma'daki görüşmenin ardından Moskova'nın SİHA tepkisini Türk Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'na sordu. Çavuşoğlu şu yanıtı verdi:
“Bir ülke, bizden, başka bir ülkeden almışsa o silah daha fazla Türk ya da Rus ya da Ukrayna silahı olarak anılamaz. Bir devlet bizden bunu satın alıyorsa, o daha fazla Türk ürünü değildir. Belki Türkiye’de üretilmiş olabilir ama Ukrayna’ya ait. Türkiye bununla suçlanamaz.”
Türkiye'nin de terörle mücadele sırasında farklı ülkelerden çeşitli silahlarla karşılaştığını dile getiren Bakan Çavuşoğlu, “Bazen farklı ülkelerde terörle mücadelemiz sırasında farklı ülkelerden farklı silahlarla karşılaşıyoruz, Rusya da dahil olmak üzere. Biz asla Rusya'yı suçlamıyoruz. Ukrayna da bizim adımızı kullanmayı bırakmalı.” diye konuştu.
UKRAYNA'YA SİHA SATIŞI
Türkiye ile Ukrayna arasında 6 adet Bayraktar TB2 ile 3 yer istasyonu ve 200 adet akıllı mühimmatı içeren anlaşma imzalanmıştı. Ukraynalı yetkililer anlaşmanın 69 milyon dolar değerinde olduğunu, teknikbakım ve personel eğitimini de içerdiğini açıklamıştı.
Bunun yanında Ukrayna devlet silah ticaret şirketi Ukrspetseskport Genel Müdürü Nozdriya, Bayraktar TB2 SİHA'nın Ukrayna'da ortak üretimiyle ilgilendiklerini belirterek, 48 adet SİHA satın almayı planladıklarını bildirdi.
Ardından Ukrayna Dışişleri Bakanı Dimitro Kuleba da Bayraktar TB2'lerin üretimi için Ukrayna'da fabrika kurulacağını ve üretimin Ukrayna'da yapılacağını duyurdu.
Ukrayna'ya gönderilen 6 adet TB2'nin yanında çeşitli mühimmatlar da verildi. Artık TB2 ailesi olarak bilinen mühimmat grubunda LUMTAS (Uzun Menzilli Tanksavar Sistemi), MAMC ve MAML (Hassas Güdümlü Mühimmat), Roketsan Cirit (70mm füze sistemi), BOZOK (Lazer Güdümlü Minyatür Mühimmat), TOGAN (Havadan Bırakılan Havan Mühimmatı) ve KUZGUN (Modüler Müşterek Mühimmat) gibi milli mühimmatlar bulunuyor.
RUSYA'NIN YANITI
Rusya, ikili ilişkilerinde rahatsızlık duyduğu konuları sahada doğrudan muhatabına yansıtan bir diplomatik geleneğe sahip. Rahatsızlıklarını bazen Suriye sahasındaki hava harekatları ile bazen turizm kısıtlamaları ile bazen de yaş meyvesebze kotaları gösteriyorlar.
Örneğin Moskova’nın geçen yaz uygulamaya aldığı Türkiye'ye uçuş yasağı ile ilgili konuşan Rusya Eğitim ve Bilim Komitesi Başkan Yardımcısı Onishchenko, Türkiye'nin NATO üyeliğini, Kırım'ı Rusya'nın bir parçası olarak tanımadığını ve Ukrayna'ya korvet ve İHA/SİHA satışını hatırlatmış, “Bu drone'lar orada bizim paramızla üretiliyor.” demişti.
Rusya Federasyon Konseyi’nin Başkan Yardımcısı Konstantin Kosaçov da Rus turistlerin Türkiye tatillerinden vazgeçmesini “bir vatanseverlik sınavı” olarak gördüğünü söylemiş, “Bu, Rusları dinlenmeye davet eden ülkenin liderinin, sorumsuz beyanlarına toplumumuzun gerçekten güçlü bir cevabı olacaktır.” diye konuşmuştu.
SON MESAJ MANDALİNA
Ukrayna'nın TB2 ile Donbass'ı hedef aldığı gün, Rusya'dan ilginç bir haber daha geldi. Rusya, Türkiye’den deniz yolu ile Krasnodar’a ulaşan 218 tonluk 12 parti mandalinanın ülkeye girişine izin vermedi. Buna gerekçe olarak da ürünlerde Akdeniz meyve sineği görüldüğünü açıkladı.
Mandalina, Türkiye'nin yaş meyvesebze ihracatındaki en önemli kalem. Türkiye'nin 2020 yılında gerçekleştirdiği 933 milyon dolarlık narenciye ihracatının 437 milyon 696 bin doları mandalina dış satımıyla kaydedilmiş. Bunun da 243 milyon dolarlık bölümü Rusya'ya gönderilmiş.
Türkiye ile Rusya'nın 100 milyar dolarlık ticaret hedefi koyduğu bir dönemde bu tür kısıtlamaların gelmesi, siyasi mesajlar olarak değerlendiriliyor. Daha önce de Rus uçağının düşürülmesinin ardından Moskova, Türkiye’den 24 tarım ürününün ithalatını resmen yasaklamış ve bu dönem ciddi bir domates krizi yaşanmıştı.
KARADENİZ'DEKİ YUNANİSTAN
Sonuç olarak şunun üzerinde durmamız gerekiyor: Karabağ sorunu çözülmeden önce Ermenistan'a SİHA satmamız Azerbaycan için ne anlama geliyorsa, bugün Ukrayna'ya SİHA satmak da Ruslar için aynı anlama geliyor. Ukrayna, son yıllardaki Batı yanlısı politikaları ile Karadeniz'deki Yunanistan görevini üstleniyor. Türkiye ise Kırım ve Ukrayna tavrı nedeniyle çeşitli örtülü ambargolara maruz kalarak silah satışından kazandığından çok daha fazlasını kaybediyor. Hem müttefik Rusya gözünde güvensizlikler yaratıyor hem de Türkiye'yi yeniden Atlantik'e çıpalamaya çalışanlara ümit veriyor. Rusya da dönem dönem ölçüsüz yanıtları ile ilişkileri daha da geriyor. Yani iki taraf da Dimyat'a bulgura giderken, evdeki pirinçten oluyor.
SİLAH SATIŞI KONTROLLÜ OLMALI
Eski Genelkurmay İstihbarat Başkanı Korgeneral İsmail Hakkı Pekin, gelişigüzel silah satışının ileride başka sorunlar yaratabileceğine dikkat çekti. Türkiye'de bu konuyla ilgili bir sistem kurulması gerektiğini belirten Pekin, şunları söyledi:
“Her ülkeye istediğiniz zaman satış yapamazsınız. Bunların nerede kullanılacağını iyi bilmeniz lazım. Örneğin Amerikalılar bize İHA'ları satarken silah podlarını söküp de verdiler. Türkiye bunları PKK'ya karşı kullacaktı ama ona rağmen tam teçhizatlı göndermediler.
Türkiye'nin bu işleri yaparken uygulanan politikalara çok dikkat etmesi lazım. Bizim Ukrayna'yı silahlandırmamamız gerekiyor. Çünkü Ukrayna bunu Donbass'ta Rusya'ya karşı kullanacak, bu belli. O zaman seninle Rusya arasında sorunlar çıkar. Dışişleri Bakanı, “Bunlar artık Ukrayna'nın malı, bizi ilgilendirmez” diyor ama dünya böyle değil. Silah üreticisi ülkeler silah artarken beli bir süzgeçten geçirir. Benim dış politikama nasıl etki edecek, sorun yaratır mı, nerede kulanılacak... Gerekirse şerh koyar. Mesela Almanlar “Benim tanklarımı güneydoğuda kullanamazsın” diyor. Silah satacağız diye gelişigüzel işler yapılamaz.
Örneğin Etiyopya'ya da İHA/SİHA satıyoruz. Onlar Tigray'a karşı kullanacak, bu kez Mısır'la sorunumuz olacak. Çok iyi incelenmesi lazım. Silah satmak güzel ama yarın o silahlarla değişik suikastlar yapıldığında, o yönetimler sana karşı tedbir almaya kalkar, ksııtlamalar getirir.
MECLİS ONAYI
“Türkiye'de bu konuya ilgili bir sistem kurulması lazım. Dünyanın her yerinde incelemeler yapan kurumlar vardır. Almanya'da, Fransa'da var bunlar. Hangi ülkelere satılıp satılmayacağına dair tavsiyede bulunurlar. Amerika'dan silah istediğinizde önce Pentagon inceliyor, Dışişleri inceliyor, oradan Kongre'ye geliyor ve tartışıldıktan sonra izin çıkıyor yada çıkmıyor. Bizde de Milli Savunma Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığının bu konuyla ilgili çalışması lazım. Belki daha sonra konu Meclis'e de gelebilir. Bu aynı zamanda Türkiye'yi “Siz bana silah satmıyorsunuz”dan da kurtarır, derseniz ki TBMM var.
Aydınlık
