Dünyanın en büyük ekonomisi ABD'nin neoliberal kapitalist sistemi açmazda. 2008 krizi sonrası oluşan piyasa balonları büyük risk oluştururken, Batılı ekonomistler para politikasıyla durumun kotarılamayacağı görüşünde hemfikir. Üstelik fiyat mekanizması da işlemez halde. Değerlendirmeleri sizler için derledik. Önceki hafta PBSO kanalında Judy Woodruff'un sunduğu yayında Paul Solman'ın sorularını cevaplandıran Harvard Üniversitesi Ekonomi Profesörü Ken Rogoff, birkaç ay içerisinde ABD ekonomisinin bu durumdan kurtulmak için 5 trilyon dolar harcamak zorunda kalırsa bunun yaratacağı borç yükü ve enflasyondan endişe duymayacağını söyledi. Durumu bir uzaylı istilasına benzeten Rogoff, ABD için, 23 trilyon dolarlık bir ekonominin iki veya üç ay boyunca kapatılmasının maliyetinin çok büyük olacağını, işçi çıkarmaların yaşanacağını ve bunun olmasına izin verilemeyeceğini ifade etti.

'BORCU SORUN ETMEM YETER Kİ'

ABD'nin açıkladığı bir trilyon dolarlık paketin ilk aşama olduğunu ve farklı paketlerin görüleceğini anlatan Rogoff, gerekirse solunum maskesi üretimi için tesisler kurmak amacıyla, özel sektörün bazın bölümlerinin devralınabileceğini söyledi. Ekonominin sağlıklı kısmını korumak için insanlara çek gönderilebileceğini anlatan Rogoff, bir savaş halinde olunduğuna işaret ederek, bu savaşı kazanmak için iki veya üç ay içinde mucizevi bir şekilde bu durumdan kurtulunabilinirse 5 trilyonluk borcun sorun olmayacağını söyledi.

NEW YORK VALİSİ'NİN ÇIKIŞI

Pazar akşamı ise New York Valisi Andrew Cuomo'nun, ABD Başkanı Donald Trump'a yaptığı kamulaştırma çağrısı gündeme damgasını vurdu. ABD Hükümeti'nden tıbbi malzeme üretimini kamulaştırmasını isteyen Andrew Cuomo, fabrikalara önlük, maske, solunum cihazı gibi tıbbi malzemeleri üretme yetkisi vermesini önerdi. Vali Cuomo, 85 sentlik maskenin 7 dolara satılmasını eleştirirken, New York Belediye Başkanı Bill De Blasio da, tesislerde zorunlu olarak tıbbi malzeme üretilebilmesi için Savunma Üretim Kanunu'nun devreye alınmasını istedi. Savunma Üretimi Kanunu, ABD Başkanı'na, koruyucu maske ve solunum cihazları gibi malzemelerin üretilmesi için sektöre talimat verme yetkisi tanıyor.

KAHİN: SİSTEM ÇÖZÜLECEK

Kriz Kahini olarak tanınan ünlü ekonomist Nouriel Roubini, Twitter'dan yayınladığı mesajında, hanehalkları ve küçük işletmelerin desteklenmesi çağrısında bulundu. Kitlesel temerrütler konusunda uyarıda bulunan Roubini, bunun ne güvenli bankaları bile alt üst edeceğini söyledi. ABD'deki küçük işletmelerinin yeterli likiditesinin olmadığını ve en fazla iki ay hayatta kalabileceklerini ifade eden Kriz Kahini, hanehalkları için ise bin dolarlık çeklerin yeterli olmayacağını, kriz bitene kadar bütün kira, kredi, fatura, vergi gibi sabit giderlerin ertelenmesine ihtiyaç olduğunu söyledi. Yeterli tasarrufu olmadığı için aç kalacak insanların isyan edeceğini ve marketlerle, mağazaları yağmalayacağını öne süren Roubini, Trump'ın 2 trilyon dolarlık mali yardımının işçilere yetmediğini, nakit ve hisse zengini olan büyük ve orta ölçekli firmalara gittiğini kaydetti. Roubini ayrıca Project Syndicate adlı sitede yayınlanan makalesinde krizin önümüzdeki süreçte mevcut ekonomik sistemin Balkanizasyonunu ve çözülmesini hızlandıracağını ifade etti.

DERİN YAPI 'YAPTIRIM' DEDİ

ABD'nin en etkili düşünce kuruluşlarından olan ve derin devlet olarak anılan Council on Foreign Relations (Dış İlişkiler Konseyi)'nin yayın organı olarak da bilinen Foreign Affairs'te geçen hafta yayınlanan "Koronavirüs depresyonu nasıl önlenir" başlıklı makalede devletin yatırım yapması gerektiği görüşü yer aldı. Matthew J. Slaughter ve Matt Rees imzalı makalede, hükümetin daha fazla test kiti üretmek, daha fazla hasta yatağı sağlamak, daha fazla solunum cihazı, önlük ve diğer ekipmanları satın almak için yatırım yapması gerektiği vurgulandı. Aşı bulunması ve geliştirilmesi için de yatırım yapılması görüşünün yer aldığı makalede, Trump'ın, Savunma Üretim Yasası kapsamında verilen gücü kullanması istendi. Makalede, sosyal yatırımların halkın devlete olan güveninin yeniden kazanılmasına yardımcı olacağı belirtilerek, işletmelere de geri ödemesiz mali transfer yapılması önerildi.

YATIRIM YAPACAK GİRİŞİMCİ DEVLET LAZIM!

Nobel Ödüllü Ekonomist Prof. Dr. Joseph Stiglitz, Salon Talks adlı programda, bu ekonomik krizin diğerlerinden farklı olduğunu belirterek, "Aynı el/oyun kitabını kullanamayız" dedi. Sorunun toplam talebin eksikliğinden kaynaklanmadığına işaret eden Stiglitz, yeni sorunların yeni çözümler ve öncelikler gerektirdiğini ifade etti. Business Insider'a verdiği demeçte ise ABD Hükümetinin açıkladığı iki trilyon dolarlık paketin ekonomide hızlı bir iyileşme yaratmayacağını söyleyen Stiglitz, bu krizin piyasa ekonomisinin sınırlarını ve kusurlarını ortaya çıkardığını belirtti. Stiglitz tıpkı New York Valisi'nin isyanı gibi bu durumu özetle şu sözlerle eleştirdi: "Piyasa ekonomisinde maske sıkıntısı olmamalıdır. Maskeler o kadar karmaşık değil. Bu roket bilimi değil. Ama inanılmaz bir maske sıkıntısı var. Bu, piyasanın çalışmadığının bir örneğidir ve acil durumlarda hükümete yöneliriz. 'Piyasalar sıradan zamanlarda çalışır, ancak çoğu zaman bu kriz anlarında işe yaramazlar' diyoruz. Bu yüzden 11 Eylül'de hükümete döndük, 2008'de hükümete döndük ve şimdi bu krizde hükümete yöneliyoruz. Birlikte çalışarak, bireysel olarak yapabileceğimizden daha fazlasını yapabiliriz."

ŞİRKETLERE ŞARTLI DESTEK

Prof. Dr. Mariana Mazzucato ise Project Syndicate'de yer alan makalesinde, önceki dönemde devletlerin sağlık ve sosyal güvenlik bütçelerini kesmesini eleştirdi. 2008'de yapılan hataları tekrarlamadan şirketlere verilecek desteklerin istihdamı koruma ve işçi sağlığı anlamında bir takım şartlara bağlanmasını isteyen Prof. Dr. Mazzucato, Batılı kapitalist ekonomilerin öldürücü bir virüs yüzünden büyük zayıflıklara maruz kaldığını söyledi. Yapay zekadan halk sağlığına ve yenilenebilir enerjiye kadar bir dizi yatırım yapacak girişimci devletlere ihtiyaç olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Mazzucato, hükümetlerin eline sistemi düzeltmek için bir fırsat geçtiğine dikkat çekerek, eğer bu başarılamazsa üçüncü büyük krizle birlikte gittikçe yaşanmaz bir gezegenle, önümüzdeki yıllarda meydana gelecek küçük krizlere karşı şansımız olmayacağını ifade etti.

TRUMP'A MÜDAHALE ELEŞTİRİSİ

New York Times Yazarı, Nobel Ödüllü Ekonomist Paul Krugman da, Trump'ı, sağlık alanında gerekli ekipmanların üretilmesi için sanayiye gerekli talimatı verme gücü olduğu halde bunu yapmamakla eleştirdi. Kalkınmacı İktisatçı Prof. Dr. Jeffrey Sachs da, salgınla mücadelenin belirleyici olduğunu kaydederek, hükümetlerin; sağlık çalışanı işe almak, acil müdahale ekipmanı temin etmek ve izolasyon tesisleri kurmak için gerekli harcamaları yapmasını savundu. Kişisel internet sitesinde bir yazı yayınlayan Amerikalı İktisatçı Sachs, Çin'in salgınla mücadelede en başarılı model olduğunu belirtti.

Aydınlık