Arkeoloji ve Antropoloji bilimine yaptığı katkılarla tanınan Paleoantropolog Richard Leakey, 77 yaşında memleketi Kenya’nın Nairobi kentinde hayatını kaybetti. Leakey’in vefatı, Kenya Cumhurbaşkanı Uhuru Kenyatta tarafından “Çok derin bir acı ve üzüntü getiren haber” olarak duyuruldu. Leakey’in hayatını kaybetmesi, bilim dünyası ve yaban hayatı koruma derneklerini de yasa boğdu.
Leakey adı, bilim çevrelerinde insan türünün evrimini açıklamaya çalışan araştırmalarla özdeşleşti. Yüzyılın önde gelen Paleontologları Mary ve Louis Leakey’in oğlu olan Richard, küçük yaşta ailesinin bilimsel araştırma gezilerine katılmış ve sonunda insan türünün evrimi konusunda dünyanın en ünlü bilim insanları arasına girmiştir.
İLK KAZI TURKANA GÖLÜ KIYISINDA
1944 yılında Kenya’da dünyaya gelen Richard Leakey, 23 yaşında National Geographic Topluluğu tarafından verilen bir burs ile Kuzey Kenya’da bulunan Turkana Gölü’nün kıyısında ilk kazı çalışmalarına başladı. Yaptığı çalışmalar ve kazılar, insanlık tarihini aydınlattı, 1972 yılında keşfettiği 1.9 milyon yıllık Homo habilis fosiliyle 1975 yılında keşfettiği Homo erectus kafatası, insan evriminin kökenleri üzerine yeni bakış açılarının gelişmesine büyük katkı sağladı. Time dergisi 1977 yılında Richard Leakey’i “How Man Became Man?(İnsan Nasıl İnsan Oldu?)” başlığıyla kapak yaptı.
Leakey, fillerin doğal hayatının korunması için harcadığı çabalarla da tanınıyordu. Kenya’da ele geçirilen yüzlerce fildişini toplayıp yakması ise çok tartışılmıştı.
BİLİNCİN EVRİMDEKİ ROLÜ
Araştırmalarından elde ettiği sonuçları kitaplaştırarak bilgilerini paylaşan Richard Leakey, “İnsanın Kökeni” adlı kitabında, insan türünün gelişimini ayrıntılarıyla inceleniyor. Tarihöncesi Arkeoloji (Prehistorya) ve Antropoloji öğrencilerinin başucu kitaplarından biri olan kitabında, “İnsanı insan yapan nedir?” sorusunu şöyle yanıtlıyor Leakey: “İnsangil atalarımızdan birisi iki ayağı üzerinde dik yürümeye başlar başlamaz, modern insanın evrimi olanaklı ve belki de kaçınılmaz olmuştur.” Leakey kitabında, modern insanın toplumsal örgütlenmeyi, kültürü ve kişisel davranışları nasıl ve neden geliştirdiğini irdeleyerek, sanatın, dilin ve insan bilincinin evrimdeki rolünü daha iyi kavramamızı sağlıyor.
İNSANALET İLİŞKİSİ
“Göl İnsanları” adlı kitabında da Leakey, hayatın ve doğanın ateşleyici gücü olan evrimi ve insanın yolculuğunu sunuyor. Şimdilik 2.5 milyon yıla tarihlenen insanalet ilişkisi, tabiata ''insan'' kavramını kazandırıyor. Leakey araştırmalarında insanalet diyalektiğini başlangıç alarak insan evriminin, bugün için geçerli olan son durağı Homo Sapiens’i ve filogenezini (soy ağacını) mercek altına alıyor.
KAÇAK AVLANMAYLA MÜCADELE
İnsan türünün Afrika’da evrimleştiğini kanıtlayan Leakey, Homo erectus iskeleti fosilinin keşfinin yanı sıra fildişi ticaretine karşı sürdürdüğü kampanyalarla ve fillerin doğal hayatının korunması için harcadığı çabalarla da tanınıyordu. Bu kampanyaların birinde Kenya’da ele geçirilen yüzlerce fildişini toplayıp yakması ise çok tartışılmıştı.
2000’li yıllarda Kenya Ulusal Müzesi yöneticiliğinin yanı sıra merkezi New York’ta bulunan İnsanın Kökenlerini Araştırma Vakfı Yönetim Kurulu Başkanlığı da yapan Richard Leakey, Fosil Müzesi, Lisansüstü Öğretim Merkezi ve Laboratuvar olarak hizmet veren Louis Leakey Afrika Prehistoryası Enstitüsü’nün kurucusudur. 2015’te tekrar döndüğü yaban hayatı koruma servisindeki görevi ise sağlık sorunları nedeniyle sekteye uğradı. Leakey, özellikle son yıllarda cilt kanseriyle birlikte böbrek rahatsızlıklarıyla boğuşmaktaydı. Bilime yaptığı katkılarla tanınan ve sayısız canlının hayatını kurtaran Richard Leakey’ı saygıyla anıyoruz.
