Amerikan özel askeri şirketi Amentum'un silahlı grupları tek bir ordu altında birleştirmek amacıyla Afrika ülkesinde faaliyet gösterdiğinin ortaya çıkmasının ardından Pentagon Libya'daki askeri varlığını arttırıyor. ABD Savunma Bakanlığı'ndan bir askeri heyet, 28 Şubat'ta Trablus Askeri Bölgesi'ne bağlı 444. Tugay'da komutan Tuğgeneral Mahmud Hamza eşliğinde bir inceleme gezisi gerçekleştirdi. Heyete ayrıca Libya'daki ABD Büyükelçiliği askeri ataşesi de eşlik etti.
444. Muharip Tugay, ABD askeri heyetinin ziyaretinin "eğitim faaliyetlerini koordine etmek ve tugay personelinin muharebe seviyesini geliştirmek" olduğunu söyledi.
Amentum Libya'da ne yapıyor?
Şubat ayı başında, Dışişleri Bakanlığı ve ABD Savunma Bakanlığı ile işbirliği yapan Amerikan özel şirketi Amentum'un askeri eğitmenleri Trablus'taki Mitiga hava üssüne geldi. Ayrıca şirketin Afrika operasyonlarından sorumlu kıdemli başkan yardımcısı John Bozarth da Trablus'ta görüldü. Amentum, Dibeybe hükümetinin onayıyla, 2011 İç Savaşından bu yana birleşik bir ordunun kurulamadığı ülkenin batısındaki farklı silahlı grupları birleştirmek için çalışıyor.
Medya, başkent yakınlarındaki Libya'nın en büyük petrol rafinerilerinden biri olan Zaviye yakınlarında çatışırken görüldüklerinde Amentum'un varlığı hakkında haber yapmaya başladı. Yerel yayınlara göre Başbakan Abdulhamid Dibeybe, şehirdeki milisler arasındaki çatışmaları dağıtmak ve rafineri yakınındaki durumu istikrara kavuşturmak için bir Amerikan şirketinden silahlı birlikler gönderdi. Şehir sakinleri tesisin sürekli kapalı kalması nedeniyle sık sık elektrik kesintileri yaşıyor ve ayrıca nüfuz alanları ve kaçakçılık yolları için sürekli mücadele nedeniyle gruplar arasında çatışmalara tanık oluyor.
Amentum'un Amerikalı idarecileri Zaviye'ye sadece yerel gruplarla müzakere etmek için değil, aynı zamanda daha önce milis güçleri tarafından kontrol edilen rafinerilerin ve kârlı tedarik yollarının kontrolünü ele geçirmek için de gitti. Libya'daki askeri varlığını genişletme niyetinde olan Pentagon'dan bir heyetin gelişinin de gösterdiği gibi, özel bir şirketin askeri personeli görevlerini başarıyla yerine getirmektedir. Ulusal Birlik Hükümeti ayrıca Mitiga havaalanı ve Trablus limanının Amentum'a teslim edilmesine hazırlık olarak boşaltılmasını öngören bir kararname yayınladı.
ABD Libya'daki nüfuzunu neden arttırıyor?
Kaddafi rejiminin 2011 yılında devrilmesinden bu yana Libyalı terörist gruplar Cezayir de dâhil olmak üzere komşu ülkeler için güvenlik tehdidi oluşturmaktadır. Libya, devlet kurumlarının altını oyan ve ekonomisini zayıflatan birbiriyle bağlantılı siyasi ve ekonomik krizler yaşamaya devam ediyor. Sonuç olarak, özellikle Libya'nın batısında rakip milis grupları güç mücadelesi vermeye devam etmektedir. Devletin zayıf ortamı, bu silahlı gruplara yasadışı petrol satışları yoluyla faaliyetlerini sürdürme fırsatı verdi.
Doğuda ise ordunun durumu Trablus'a göre daha istikrarlı. Doğu Libya, Devlet Başkanı Akile Salih İsa olan Temsilciler Meclisi tarafından yönetiliyor. Temsilciler Meclisi, General Halife Hafter liderliğindeki Libya Ulusal Ordusu tarafından destekleniyor. Batı ve Doğu hükümetleri düşmanca ilişkiler içinde: 2021'de Ulusal Birlik Hükümeti'nin BM tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti'ni görevden almasının ardından Temsilciler Meclisi birlik hükümetine karşı bir güvensizlik önergesi verdi.
Washington, ülkeyi birleştirme ve Libya krizini siyasi olarak çözme çabalarına yönelik kamuoyu desteğine rağmen Ulusal Birlik Hükümetine güveniyor ve Batı güç bloğunu doğu ile olası bir silahlı çatışmaya hazırlıyor. ABD, özellikle Ortadoğu ve Kuzey Afrika'daki küreselci hegemonyanın Sahel ülkelerindeki darbeler ve diğer bazı ülkelerdeki seçimlerin ardından parçalanmaya başlamasıyla birlikte Libya'yı kendi nüfuz alanına dönüştürmek için yeni bir strateji izliyor. Bağımsızlık için mücadele eden devletler uluslararası stratejik ilişkilerini Rusya, Çin ve Türkiye gibi ülkeler lehine yeniden gözden geçiriyor.
Uluslararası durum ve Türkiye ile ilişkiler
Askeri alanda, Ulusal Birlik Hükümeti'nin Türkiye ile birçok teması bulunmakta. Ancak bu alanların ABD'ye verilmesi riski bulunuyor.
Ankara 2019 yılında bir askeri işbirliği muhtırasını onaylamıştı. Aynı yıl iki ülke Akdeniz'deki nüfuz alanlarının sınırlandırılmasına ilişkin bir memorandum da imzalamıştı. Bu memorandum, AB ve ABD tarafından yasadışı ilan edilmişti.
Ankara'nın yeni Libya hükümetiyle ilişkileri, Ulusal Birlik Hükümeti'nin 2020'de darbe yapmasının hemen ardından baltalandı. Halife Hafter'e bağlı güçlerin tüm cephe hattı boyunca saldırıya geçmesi üzerine Türk Silahlı Kuvvetleri'ne bağlı barış gücü askerleri Ulusal Mutabakat Hükümeti'ni korumak için bir operasyon başlattı. Türk birliklerinin taarruzu Amerikalıların bölgedeki konumunu büyük ölçüde zorlaştırdı. Türkiye'nin taarruzu, Erdoğan ve Putin'in Libya'daki çatışmanın bütün taraflarına ateşkes rejimini ilan etmeleri çağrısında bulunduğu 8 Ocak 2020'de İstanbul'da yapılan görüşmelerin ardından sona erdi. Elbette Ankara'nın askeri operasyonu ABD ve Avrupa Birliği tarafından kınandı.
Libya'daki çatışmanın sıcak aşaması sona ermiş olsa da, yeni hükümet silahlı isyancılarla olan sorunu çözemedi. TransSahra kaçakçılık rotaları, yasadışı malların gayrı resmi ticareti için kullanılan geçitlerden silah, uyuşturucu, yakıt, kaçak sigara ve hatta insan kaçakçılığı için kullanılan kanallara dönüşmüştür. İnsan kaçakçılığı ile bağlantılı suç faaliyetleri ve yolsuzluk Libya'da iç istikrarı baltalamaktadır. Bu durum özellikle Libya’yla kara sınırlarına sahip Cezayir ve Tunus için geçerlidir. Cezayir'in toplam sınırı neredeyse 1000 kilometredir. Dolayısıyla Libya'daki herhangi bir istikrarsızlık hızla Cezayir'e sıçrayabilir. Bununla birlikte hükümet temsilcileri, Batılı grupların Cezayir'de "oturup" komşu bir ülkeye kaçmalarını önlemek amacıyla Cezayir'in doğu sınırının güvenliğinin güçlendirilmesi talebinde bulundu.
Bu durum karşısında Amentum'un askeri yöneticileri ve ardından ABD Savunma Bakanlığı "barış gücü" kisvesi altında Libya'ya girmeye karar verdi. Washington bunun karşılığında Libya'nın siyasi yaşamında istikrar ve iyileşme vaat ediyor. Amerikalılar, parlamentonun tüm ülke için yeni bir birleşik hükümet kurma planlarından korkarak ülkenin batısındaki nüfuzlarını güçlendirmek istiyor. ABD, Libya'nın istikrarsız konumundan diğer güçlerin faydalanmasını önlemek için Libya'yı güvence altına almaya yönelik yeni bir strateji izlerken, aynı zamanda bölgedeki güvenlik hedeflerine ulaşmak, kaynaklar üzerindeki kontrolünü sürdürmek ve başta Türkiye olmak üzere diğer jeopolitik aktörlerin etkisini azaltmak için orduyu kullanmaya çalışıyor.
