Bilinen yanlış ve şüpheli bilgileri, medyada yer alan iddiaları araştıran ve doğrulama yaptığını iddia eden Teyit adlı internet sitesi kamuoyunda eleştirilmeye başlandı.
Teyit'in, Boğaziçi Üniversitesi olaylarında yalan bilgileri doğru olarak sunması, aradan 11 ay geçmesine rağmen pandemi döneminin en büyük yalanı olan Fazilet durağı hakkında haber yapmaması, muhalefet partilerinin temsilcileri ve destekçisi medyanın yanlış ve gerçeğe aykırı açıklamalarını görmezden gelmesi, tarafsız olduğunu iddia eden platformu tartışmaya açtı.
TEYİT, DENGE VE DENETLEME AĞI'NIN ÜYESİ
Teyit, Denge ve Denetleme Ağı'nın üyesi. Denge ve Denetleme Ağı'nın internet sitesine girildiğinde Teyit Medya Araştırmaları Derneği'ne ulaşılıyor. Medya Araştırmaları Derneği'nin altında yer alan internet sitesine girildiğinde Teyit'in internet sitesine ulaşılıyor.
FACEBOOK'UN TÜRKİYE TEMSİLCİSİ
Teyit, Mehmet Atakan Foça tarafından 26 Ekim 2016'da kuruldu. Şu an sosyal paylaşım sitesi Facebook'un Türkiye temsilcisi. Teyit, Mayıs 2018'de Facebook ile sözleşme imzaladı ve Facebook'un Türkiye'deki üçüncü taraf haber doğrulama organizasyonu oldu.
FACEBOOK'TAN 5 MİLYON 284 BİN 440 TL BAĞIŞ
Teyit, Facebook'tan 2018'de 101 bin 500 dolar, 2019'da 360 bin 100 dolar ve 2020'de 294 bin 400 dolar olmak üzere toplamda 756 bin dolar (5 milyon 284 bin 440 TL) aldığını açıkladı.
Teyit, söz konusu para karşılığında yanlış olduğunu iddia ettiği haberleri Facebook'a rapor olarak sunuyor. Teyit ekibi, gazete, televizyon, internet siteleri, sosyal paylaşım sitelerinde yer alan yanlış, hatalı ve yalan olduğu iddia edilen haberleri inceliyor, siyasetçilerin ya da bürokratların açıklamalarının doğru olup olmadığını teyit ettiğini iddia ediyor.
SİTENİN HABERLERİNİN GÖRÜNTÜLENMESİ VE REKLAMI KESİLİYOR
Teyit, yanlış olduğunu iddia ettiği haberleri Facebook'a iletiyor. Facebook da gerekli düzeltmelerin yapılması ya da haberin kaldırılması için internet sitesine uyarıda bulunuyor. İnternet sitesi, haberi kaldırmadığı takdirde Facebook harekete geçiyor ve sitenin haberlerinin görüntülenmesini yüksek oranda düşürüyor. Sitenin reklam gelirleri de düşüyor.
ABD BÜYÜKELÇİLİĞİ VE BİRLEŞİK KRALLIK DESTEKÇİLERİ ARASINDA
ABD Büyükelçiliği, Birleşik Krallık Ankara Büyükelçiliği, İsveç Konsolosluğu, İsveç merkezli insan hakları kuruluşu ve Alman Yeşiller partisine bağlı olarak faaliyetlerini sürdüren Heinrich Böll Vakfı'nın da söz konusu siteye yüksek oranda bağışta bulunduğu öğrenildi.
FOÇA, 161 HABERİ DÜZELTTİĞİNİ İDDİA EDİYOR
Teyit adlı internet sitesinin kurucusu Mehmet Atakan Foça, 18 Şubat 2021'de yaptığı açıklamada, bugüne kadar 161 haberin düzeltildiğini iddia ediyor ve "Bazı haber siteleri ve Facebook sayfaları sadece onları hedef aldığımızı sanıyor. Profesyonel çalıştığımızı, işe kendi dünya görüşümüzü yansıtmadığımızı anlamakta güçlük çekiyorlar" iddiasında bulunuyor. Peki Teyit, gerçekten tarafsız bir organizasyon mu?
PANDEMİ DÖNEMİNİN EN BÜYÜK YALANINI HABER YAPMADI
Genel yayın politikasına bakıldığında Teyit'in tarafsız olmadığı görülüyor. Özellikle Türkiye iç siyaseti bağlamında hükümete karşı muhalefetin sözcülerinin ve medyasının yalanlarını görmediğine dair örnekler var.
Teyit, pandemi döneminin en büyük yalanı "Fazilet Durağı" haberini aradan 11 ay geçmesine rağmen görmezden geldi. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, İBB Sözcüsü Murat Ongun ve İBB'nin kurumsal hesabı, 29 Mart 2020 Pazar günü Fazilet durağından 47 yolcunun aynı anda otobüse bindiği iddiasında bulunmuş, Ekrem İmamoğlu da görüntüleri izlerken kanının donduğunu iddia etmişti.
AK Partililer, Ekrem İmamoğlu'nu zorda bırakmak için sabah 06.00'da Fazilet durağında toplanmışlar ve 47 kişi aynı anda otobüse binmişti. İddia korkunçtu.
BAŞSAVCILIK, İMAMOĞLU, ONGUN VE İBB'NİN YALAN SÖYLEDİĞİNİ BELGELEDİ
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin suç duyurusunu inceledi ve 13 Mayıs 2020'de Fazilet durağından otobüse hiç yolcu alınmadığını tespit etti. Başsavcılık, İBB'nin suç duyurusuna takipsizlik kararı verdi.
Murat Ongun, söz konusu takipsizlik kararına itiraz etmeyeceklerini ve hatalı açıklamada bulunduğu söyledi. Yargı süreci sona ermiş, yalan, mahkeme kararıyla belgelenmişti. Teyit, pandemi döneminin en büyük yalanını 11 aydır incelemedi ve haber dahi yapmadı.
TEYİT, YARGI SÜRECİ BİTMİŞ YALANIN YARGI SÜRECİNİN TAMAMLANMASINI BEKLİYOR!
Teyit editörü Nilgün Yılmaz, "Fazilet Durağı" haberi hakkında açıklamada bulundu ve "Yargı süreci devam eden ya da incelenmesi metodolojik olarak mümkün olmayan iddiaları zaten eliyoruz. Hala ara ara Twitter'dan anımsatılan Fazilet durağı konusunda da aynısı söz konusu. Yargı sürecinin tamamlanmasını bekliyoruz" iddiasında bulundu.
Nilgün Yılmaz'ın, yargı sürecinin bittiği, İBB'nin takipsizlik kararı verilen suç duyurusuna itiraz etmediğini kamuoyuna duyurmasına rağmen "Yargı sürecinin tamamlanmasını bekliyoruz" açıklamasının yalan olduğunu da biz teyit etmiş olalım.
İBB EKRANLARINDA TEYİT'İN ÇALIŞMALARI GÖSTERİLİYOR
Teyit Şef Editörü Gülin Çavuş, 31 Ekim 2019'da İstanbul'daki metro, metrobüs, otobüs ve vapur hatlarındaki 7 bin 600 ekranda yayın yapan Modyo TV'ye içerik üretmeye yeniden başladığını açıkladı ve "Teyit, hazırladığı içerikler karşılığında ne İBB'den ne de Modyo TV'den ücret alacak" iddiasında bulundu.
TEYİT ÜCRET ALMIYOR AMA İBB EKRANLARINDAKİ YAYIN İÇİN FON ALIYOR!
Teyit, Modyo TV yayını için fon desteği aldığını açıkladı ve "Modyo TV'ye içerik üretmeye yeniden başladık, Türkiye'nin başka büyük şehirlerine de yayılmasını amaçladığımız bu proje için, International Factchecking Network Factchecking Innovation Initiative fonu kapsamında 14 bin 989 dolar tutarında bir destek alındı" ifadelerini kullandı.
Öte taraftan Teyit, sosyal medyada ajansı tarafından yapıldığı iddia edilen, sahte hesaplardan çok az sayıda paylaşılan İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu'nun montaj fotoğrafları için defalarca haber yaparak bu montaj içeriklerin daha fazla görünür olmasına katkı sağladı. Fakat 100 bin 22 kez paylaşılan İBB Sözcüsü Murat Ongun'un Fazilet durağı yalanını ise teyit etmedi.
BOĞAZİÇİ EYLEMLERİNİN EN BÜYÜK YALANINI AKLAMAYA ÇALIŞTI
Teyit, Boğaziçi Üniversitesi olaylarının en büyük yalanını doğru olarak göstermeye çalıştı. Eylemcinin iddiaları üzerinden eylemlerin büyümesine neden olan yalanın doğru olduğunu öne çıkarması dikkat çekti.
YOL TV, "AŞAĞI BAK" YALANINI KAMUOYUNA DUYURDU
Yol TV, 1 Şubat'ta Boğaziçi Üniversitesi'nde yaşanan olaylar sırasında bir görevlinin, gruptakilere "Aşağı bak" dediğini iddia etti ve yayınladığı videonun alt yazısına polisin gruptakilere "Aşağı bak" dediğini savundu.
Yol TV'nin polisin "Aşağı bak" iddiasına ilişkin videosu 5.8 milyon görüntülenme aldı, söz konusu video eylemlerin büyümesine neden oldu. Muhalefet parti liderleri, "Aşağı bak" ifadesi üzerinden sosyal medyada paylaşımda bulundu.
YALANI, EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ORTAYA ÇIKARDI
Emniyet Genel Müdürlüğü, 2 Şubat'ta Yol TV'nin yayınladığı videodaki "Aşağı bak" ifadesinin yalan olduğunu, görevli kişinin "İn aşağı, in aşağı, aşağıdan, aşağıdan. Toplu gitmek yok" diyerek gruptakileri uyardığı anların videosunu paylaştı.
YOL TV: EDİTORYAL HATA YAPTIK
Yol TV Haber Merkezi, 2 Şubat'ta, videoda "Aşağı bak" ifadesinin yer almadığını açıkladı ve "Kendi videomuzu tekrar tekrar dinlediğimizde, videonun ne başında ne de devamında polisin ifadesi 'Aşağıdan' olarak anlaşılmıyor. Emniyet Genel Müdürlüğü'nün başka bir açıdan yayınladığı videoda, yayınladığımız videonun aksine, polisin 'Aşağı bak' değil 'Aşağıdan' dediği anlaşılıyor. Bu noktada kargaşa esnasında çekilmiş bir videodaki sözleri editörlerimizin yanlış anlamasından ibaret bir editoryal hata söz konusudur" denildi.
EYLEMCİNİN İFADESİNİ ÖNE ÇIKARDI
Teyit, görüntüyü kamuoyuna duyuran ve görüntülerde "Aşağı bak" ifadesinin olmadığını açıklayan Yol TV ve Emniyet Genel Müdürlüğü'nün açıklamasını görmezden geldi. Görüntülerde yer alan güvenlik görevlisiyle de görüşmedi. Teyit'in, polisin uyardığı eylemcinin ifadelerini öne çıkarması dikkat çekti.
Teyit internet sitesi, 3 Şubat'ta Twitter hesabından yaptığı açıklamada, "Polis ne dedi: 'Aşağıdan' mı, 'Aşağıya bak' mı? Polis memurunun doğrudan hedef aldığı kişiye ulaştık. Bize şunları söyledi: 'Bana karşıdan gelerek önce 'Aşağıdan', göz göze geldiğimizde ise 'Aşağıya bak' dedi" iddiasında bulundu.
Teyit'in 11 Şubat 2021'de Can Başaçek, Esra Özgür, Nilgün Yılmaz ve Seçil Türkkan'ın imzasının bulunduğu haberde de, "'Aşağı bakmayacağız' sloganının ortaya çıkmasına neden olan ve bir polisin kullandığı iddia edilen 'aşağı bak' ifadesi de bunlardan biri. İfadenin muhatabı, her iki ifadenin de kullanıldığını söylüyor" denildi.
Bu tabloya bakınca AB ve büyükelçilik fonlarından desteklendiğini açıklayan Teyit'in biri şef 4 çalışanı, eylemcinin iddiaları üzerinden yalanı meşrulaştırmaya çalışmış gibi görünüyor.
FOX TV'NİN YALANLARINI GÖRMEZDEN GELİYOR
Teyit, Fox TV'nin yalan haberlerini de incelemiyor. Fox TV Ana Haber'de İzmir'in Ödemiş ilçesinde çiftçilikle geçimini sağlayan Fikret Sefa Yeşil'e 2020'de tarımsal destek verilmediği iddia edildi.
Çiftçi Yeşil'in 2020'de 29 bin 128 TL'lik bir destek ödemesi aldığı belgelerle ortaya çıkarıldı. Tarım ve Orman Bakanlığı, Fox TV'nin haberinin gerçeği yansıtmadığını açıkladı. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Fox TV'ye idari para cezası verdi. Fox TV Genel Yayın Yönetmeni Doğan Şentürk de yalanı savundu. Teyit, kamuoyunda tartışılan yalan haberi de doğrulamadı ve haber yapmadı.
KEMAL KILIÇDAROĞLU'NUN GERÇEK DIŞI AÇIKLAMALARINI DA TEYİT ETMİYOR
Teyit, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun yalanlarını da görmezden geliyor.
Mesela Kemal Kılıçdaroğlu, 6 Kasım 2016'da olağanüstü toplanan MYK'da "ByLock kullanan 4 bakanı ve 60'a yakın vekili açıklayacağız, dokunulmazlıklarının kaldırılmasını talep edeceğiz" dedi. 3 Nisan 2015'te "AKP içinde 120180 civarında ByLock'çu milletvekili var, açıklasınlar" iddiasında bulundu. Teyit'in kuruluşu ile Kemal Kılıçdaroğlu açıklaması aynı yıla denk geliyor. Teyit, 5 senedir Kemal Kılıçdaroğlu'nun yalan açıklamasını incelemedi ve haber yapmadı.
TEYİT'İN FİNANS KAYNAKLARI
Teyit.org, 20 Eylül 2020'de finans kaynaklarının Avrupa Birliği ve büyükelçilik fonları olduğunu bireysel desteklerden, ayni yardımlardan desteklenmekte, kurduğu iş birlikleriyle gelir elde etmekte olduğunu ifade ediyor. Teyit'in, yıllara göre destek aldığı bazı kuruluşlar şöyle:
2020
İsveç merkezli insan hakları kuruluşu Civil Rights Defenders: 50 bin 350 dolar (2020'nin son altı ayı)
Patreon: 4 bin 994 dolar (2020'nin dokuz ayı)
Facebook: 294 bin 400 dolar (2020'nin dokuz ayı)
International Factchecking Network Factchecking Innovation Initiative: 14 bin 989 dolar
YouTube: 110 bin 649 TL
Heinrich Böll Stiftung Türkiye Temsilciliği: 112 bin 968 TL
2019
Patreon: 5 bin 511 dolar
Facebook: 360 bin 100 dolar
Heinrich Böll Derneği: 19 bin 900 TL
ABD Büyükelçiliği: 48 bin 229 dolar
European Climate Foundation: 17 bin 555 dolar
YouTube: 75 bin 689 TL
2018
Patreon: 4 bin 517 dolar
Facebook: 101 bin 500 dolar
İsveç Konsolosluğu: 109 bin TL
ABD Büyükelçiliği: 39 bin 545 dolar
2017
European Endowment for Democracy: 111 bin 300 Euro
2016
Sivil Düşün AB Programı: 9 bin 770 TL
Birleşik Krallık Ankara Büyükelçiliği: 48 bin 52 Pound
Dolayısıyla Teyit hakkındaki bu kısa metin bile sitenin büyük ölçüde sübjektif bir genel yayın politikasına sahip olduğunu ve aslında "doğrulama" mekanizması üzerinden ideolojik ve siyasi bir tercih lehine pozisyon aldığını gösteriyor. Alternatifi olmadığı için kamuoyu üretme gücü de olan Teyit konusunda daha geniş içerikler üzerinden yeni araştırmaların da yapılması gerekiyor. Teyit tarafından ortaya konulan incelemelerdeki bu çifte standartlı tutum devam ettikçe önümüzdeki süreçte bu çalışmaların artabileceğini de söylemek mümkün.
