Son günlerde bazı yazarların kitaplarındaki pedofili içeren ifadelerin bulunduğu sayfalar sosyal medyada çokça ele alındı. Çok satan kitapların yazarlarının da bulunduğu bu eserlerin edebi niteliği, kıymet ölçüleri bir tarafa tartışmaların yönü edebiyatta cinselliğe, müstehcenliğe ve özellikle çocuk istismarına yöneldi. Matbu eserlerdeki istismar doğal olarak dijital platformlarda neler olup bittiğine bakmamızı sağladı; Wattpad bu konuda başlı başına bir mecra olarak meselenin merkezine oturdu.

Türkiye’de yerleşmiş bir okuma kültürünün olmayışı, yeni medya ve dijitalleşme ile birlikte geleneksel basın yayın faaliyetlerinin yerini internet yayıncılığına ve sanal uygulamalara bırakması, Wattpad’in çok sayıda kullanıcıya ulaşmasını sağladı. Yeni medyanın teşhircilik ve ifşa kültürünü beslemesi, mahremiyetin kuşatılması ve Türkiye’de kültürel iktidarın tesis edilememesi, Wattpad gibi uygulamalara toplumsal zeminde kapı araladı.

Geleneksel yapı ve toplum ile bağı giderek zayıflayan dijital Z kuşağı, sosyalleşme ve paylaşım yapma ihtiyacını, online platformlarda ve uygulamalarda vakit geçirerek karşılıyor. Bu anlamda Wattpad gençlerin kendi dillerini yaratma, kendi kitlelerini oluşturma ve onlarla etkileşim içerisinde olma işlevini sağlıyor; uygulamada sınırsız ve özgürce hareket imkanı veriyor. Aynı zamanda Wattpad,  gençlere dış dünyanın baskılarından bir kaçış fırsatı sağladığı gibi popülerlik, tanınırlık getiriyor; bir hikaye etrafında bir araya gelme, akran gruplarıyla paylaşımda bulunma ve duygudaşlık kurma imkanı sağlıyor.

Ayda 14 milyon dakikasını Wattpad’de geçiren kullanıcılar, burada milyonlarca hikaye paylaşıyor.

Waapad’de gündem

Peki Türkiye’de gençlerin neredeyse yüzde 23’ünün kullanıcısı olduğu Wattpad’de gençler neler yazıyor, neler takip ediyor ve beğeniyor?

Çoğu hikayedenarsist,dışlanmış, kuralsız, toplumsal ve ahlaki normlara uymayan,  yadırganan ve antisosyal davranışlar sergileyen karakterler çekici, gizemli ve etkileyici özellikleriyle ön plana çıkarılıyor; ekseriyetle şiddet, cinsellik, istismar ve tecavüze karşı duygusal bağlılığın ve bağımlı ilişki geliştirmenin övüldüğü ve özendirildiği kurgular büyük beğeni topluyor.

Özellikle de erotizm, pornografi, pedofili ve şiddet unsuru içeren metinlere1018 yaş grubu okuyucuları maruz kalıyor. Uygulama üzerinde Küçük Kızın Sert Adamı, Küçük Karım, Acımasız Kocam,  Zoraki Evlilik,Küçüktüm Ama Büyüdümgibi pedofili betimlemesi yapan binlerce hikaye de mevcut. Bunları okuyan ergenler kadın erkek ilişkilerini yanlış yorumluyor, ebeveynleriyle ilişkileri zararlı görüyor, şiddete ve cinsel istismara eğilimleri arttırıyor. Öyle ki 2018 yılında istismar sayıları, en yüksek rakamlarına ulaşmış; çocuklar, günde 50 cinsel saldırıya uğramış ve bu suçun bir önceki yıla göre dört kat arttığı tespit edilmiştir. Bunda sosyal medya ve uygulamaların etkisi tabii ki yadsınamaz.

Toplumsal ilişkilerdeki yozlaşmaların, cinsel suçların sayısının giderek artış göstermesinin, bilinçaltına işlenen ve hiç de masum olmayan dijital hikaye anlatıcılığının etkisi oldukça büyüktür.

Sanatsal yaratıcılık, kurgusal gerçeklik söylemleriyle çocuk istismarının, erken yaşta cinsel tecrübenin, tecavüzün, şiddetin meşrulaştırılması ve sevimli gösterilmesini kabul etmek mümkün görünmese de Wattpad’den diziye aktarılan Sen Anlat Karadeniz, Hercai gibi yapımlara ilginin çok büyük olması, toplumsal talebin Wattpad kültürü, zihniyeti, eğilimleri yönünde seyrettiğinin acı bir göstergesi. Toplum Z kuşağının ürettiği içeriklere daha bir yatkın, daha bir uyumlu hale geliyor. Bir tarafıyla Z kuşağıyla çatışmalı geleneksel toplumsal gruplar, kuşaklar bulunsa da onların hayata bakışlarındaki hoyrat tutum, izleyici buluyor; cinsiyetçi tutumlar, kadına şiddet, intikam ve aşk temaları artık klasik boyutlarının ötesinde sapkınlığa yakın, marjinal, çatışmalı tutumlarıyla tercih ediliyor.

Z Kuşağı içinde bulunduğu çağın, geleneksel dünyadan tevarüs eden mekanizmaların, güç ilişkilerinin anlamını çözmek, ona tabi olmak istemiyor. Bir biçimde dünyalarında “özgürlük” fikri görüntüde, dış dünyada herhangi bir karşı çıkışı bariz şekilde göstermiyorsa da “sanal”ın verdiği imkanları kullanarak kendilerine ait bir dünya kurmayı, orada “istedikleri gibi” yaşamayı, toplumda mahrem algılanan her türlü davranışı canları çektiği gibi yaşamayı, simüle etmeyi, tatmin edici fantastik gerçeklik inşa etmeyi başarıyorlar. Wattpad’deki hikayeler şimdilik fantezilerin dijital ve sanal kurguda kalmasını sağlarken artık gün geçtikçe bunun gerçek yaşamlarımıza etkileri yansımaya başlayacak, başladı bile!

Gençlerin sosyal yaşantılarının, hayalini kurdukları ‘‘fantastik’’ karakterleri vermemesi, aileden ve alınan eğitimden duygusal ve bilişsel tatmin sağlanamaması, değersiz hissetme ve anlam dünyasının şekillenmesinde güçlü rol modellerin bulunmaması, onları Wattpad’de  uygunsuz içeriklere yönelmeye ve burada okuryazar olmaya itiyor. Basılı yayınların nispeten kontrol altına alınması mümkünse de online kitap okuma uygulamalarında denetimsizlik ve sınırsız paylaşım yapma özgürlüğü her geçen gün gençleri daha da çok tehdit eder hale geliyor.

Ne yapılabilir?

Wattpad’de olumuz içeriklere erişimin tesirleri ve tahribatı daha da travmatik boyutlara ulaşmadan devlet desteğinin, bu konuda eğitim ve sosyal politikaların geliştirilmesinin elzem olduğu görülmektedir. Özellikle 2017’de kültür harcamalarında devletin kitap ve yazılı basına ayırdığıyüzde 10’luk payın, hane halkı için artışını temin edilerek bu tarz dijital uygulamaların zararının en aza indirilmesi sağlanabilir.

Uygulama, hayal ve anlam dünyasına yetişilemeyen dijital Z kuşağının ebeveynleriyle çatışmalarına, gençlerin sosyal ilişkilerinde problem yaşamalarına sebep olmakta, onların şiddete ve cinsel sapkınlıklara eğilimini arttırmaktadır. Dijital hikâyecilikte aile değerlerinin ve mahrem sınırların korunmaması, teşhirin ve sapkınlıkların ön plana çıkarılması, ahlaki yozlaşmayı da tetiklemektedir. Bunlara prim veren editörler, yayın evleri, kitapçılar, anne babalar, öğretmenler ve Milli Eğitimin bu konuda etraflıca düşünmesi ve çalışma yapması gerekmektedir.

Çocukların Wattpad gibi uygulamalar üzerinden okuma yapmaları elbette kaçınılmaz. Bu noktada yetkililerin öncelikle çocukların duygu dünyasını, ihtiyaçlarını, arzularını ve korkularını anlaması, ailelerin bu konuda bilinçlendirilmesi ön şarttır.Ardından konuya hassasiyetle yaklaşması ve genç neslin daha sağlıklı okuma alternatifi olabilecek platformlar ve uygulamalar geliştirmesi; mümkünse bunu ücretsiz olarak sunması önerilebilir.

Tıpkı ilköğretim ve ortaöğretimdeki öğrenciler için geliştirilen EBA (Eğitim Bilişim Ağı) gibi Milli Eğitim Bakanlığının, Aile Bakanlığının ve Türk Dil Kurumu’nun desteğiyle bir kitap okuma uygulamasının geliştirilmesi gerekir. Yayıncılık dünyasında dijital kitap çok tutmamıştı anlaşılan o ki artık öncelikle kamu yararını gözeterek devletin ilgili kurumları dijital kültür kanallarına öncülük etmeli, yaygınlaştırmalı ve doyurucu, Z kuşağına da cazip gelecek ortamlar kurmalı. Burada milli ve manevi değerlerimizi yansıtan yazarlardan, Türk Edebiyatı’nın temel eserlerinden yararlanılabilir; gerekirse gençlere yönelik yeni metinlerin üretilmesi için yazarlardan yardım alınabilir. Bu yolla hem çocukların zihin dünyalarının saf edebiyat ile buluşması, okuma alışkanlığının sağlıklı bir şekilde, doğru ve besleyici eserlerle kazandırılması hem de gençlerin gelenekle ve kültürle bağını sağlamlaştırılması, toplumsal değerlerle bütünleşmesi sağlanabilir.

Wattpad konusunda gençler kadar velilerin de bilinçlendirilmesi gerekmekte, yalnızca çocuklarının okuma alışkanlığı kazanması istenmemeli, aynı zamanda çocuklarının doğru eserlerle buluşmalarının temin edilmesi, ana odak noktası olmalıdır.

Türkiye’de insanların ne kadar kitap okuduğu hep tartışılagelmiştir. Dahası ülkemizde kitap okunmadığıyla, gençlerin, xyz kuşaklarının günlerini internette, akıllı telefonlarda geçirdiğiyle, kültürel bakımdan gerilediğimizle ilgili sayısız hurafe ortalıkta geziniyor. Sabahattin Ali’nin kitapları, matbu eserlerin satış rakamları, Wattpad gösteriyor ki Türkiye’de gençler kitap okuyor. Mesele gençlerin, yeni kuşakların aktığı zihin dünyasını anlayarak ona uygun içerikler üretmede, yayıncılık yapmakta, teşvik etmekte. Son günlerdeki çocuk istismarıyla ilgili tartışmalar Z kuşağına, dijital yayıncılığa, gençlerle ilgili ürettiğimiz hurafelere ve ön yargılara yeniden bakma, meselenin ciddiyetini kavrama, adımlar atma fırsatı ve imkanı verecektir.