SİBEL KOÇ GÜVEN
Türkiye’de tütün üretiminin en fazla yapıldığı ve en kaliteli tütünün yetiştiği Ege Bölgesi illerinde hasat bitti, tütün kurutuldu, kutulandı ama hâlâ ortada bir fiyat yok. Tütün, üreticinin elinde, firmaların açıklayacağı fiyatı bekliyor. Uluslararası tekellerin insafına kaldıklarını belirten üreticiler, sözleşmeli üretimle sahipsiz bırakıldıklarını belirttiler, fiyatın acilen açıklanmasını istediler.
FİYAT 100 LİRA OLMALI
Manisa Salihli Ziraat Odası Başkanı Cem Yalvaç, aile tarımı olarak yapılan tütün çiftçiliğinin 67 ay sürdüğünü belirterek, “Manisa ve Ege Bölgesi'nde dünyadaki en iyi tütünü yetiştiren üreticimiz, fiyat beklentisi içinde. Geçen sene ile bu yıl arasında tütün çiftçiliğinde girdi maliyetleri yüzde 200 ile yüzde 300 arasında arttı. Tütün üreticisinin tarlasına arzu ve istekle gitmesi için bir dahaki yıla tütün üretiminde daha çok katkı sağlayabilmek ve üretilebilirliği sürdürmek adına açıklanacak fiyatın en alt limiti 90 lira ile 100 lira arasında olmalıdır.” dedi.
ÜRETİM DÜŞTÜ ÇİFTÇİ SAYISI AZALDI
TEKEL’in özelleştirilmesi sonrasında ülkemizde tütün üretiminde önemli bir düşüş yaşandı. Destekleme alımlarının kaldırılması, girdi fiyat artışları ve ithal tütün kullanımındaki artış, tütün çiftçisinin gelirinde düşüşe yol açarak tütün ekimi ve istihdamda daralmaya neden oldu. 2000 yılında 583 bin olan üretici sayısı, 2020 yılında 57 bine indi, yani yüzde 90 azaldı. Aynı dönemde, tütün üretimi 208 bin tondan 83 bin tona indi yani, yüzde 60 azaldı.
Firmalar ise tarım kesiminin en yoksullarından olan tütün üreticilerine maliyetin altında fiyatlar belirliyor, bu da üretimin her yıl daha da düşmesine neden oluyor. Tarım Bakanlığı verilerine göre 2021 yılında toplam tütün üretimi, 71 bin ton oldu. Üretimde Ege Bölgesi, 25 bin tonla birinci sırada.
SÖZLEŞMEDE FİYAT YOK
Tütün üreticisinin en büyük sorunu sözleşmeli üretim sisteminin işleyişi. Tütün alımsatım sözleşmesi hazırlanmasında çiftçi değil firmalar söz sahibi. Üretici ise verilen fiyat ve miktarı kabullenmek zorunda.
Hafta sonu Uşak’ın Eşme ilçesinde bir araya gelen tütün üreticileri, sözleşme imzaladıklarını ama ellerinde bir tane bile sözleşme örneğinin olmadığını belirtiyorlar. En önemlisi de bu sözleşmelerde fiyat yok. Sözleşmeye göre üretim yapan çiftçi, tütünü kaç liradan satacak belli değil.
5 TON TÜTÜN BİR TRAKTÖR ETMİYOR
“Geçen yılın parasını almadan bu yılın giderini ödüyoruz” diyen Eşmeli üreticiler, şöyle konuştu: “Ürünümüzü maliyetin altında fiyatla satmak istemiyoruz. Boş sözleşmeye imza attırıyorlar. Daha geçen yılın ürününü satıp parasını alamadık ama bu yılın ürünü için giderler başladı. 1,5 ton tütüne traktör alıyorduk şimdi 5 ton tütün bir traktör parası etmiyor.”
Üretici İbrahim Şaban, maliyetin 90 lirayı bulduğunu, tütünün kilo fiyatının 100 liradan az olmaması gerektiğini belirtti, aksi halde ürünü kantara götürmeyeceklerini söyledi. Şaban, “Ürün elimizde. Gelecek yılın planlamasını yapamıyoruz. Tarlada çalışıyoruz ama ne için çalıştığımızı bilmiyoruz.” dedi.
Fiyatını bilmeden kutulamaların bile yapıldığını belirten bir üretici de “Götürdüğümüzde geri dönüş yok. Her şey eksperin iki dudağı arasında, itiraz edemeyiz. Çünkü arkamızda devlet desteği yok. Sözleşmeler firmaların lehine. Daha elimizdeki tütünü vermedik. Seneye kaç lira olacağının garantisi yok, sahipsiziz” diye konuştu.
