Türkiye’nin Orta Asya ile ticaret ve ulaşım ağında ciddi sıkıntılar yaşanıyor. İçeride üretim ve ihracat rakamları önemli artış kaydederken; Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan, Tacikistan, Kırgızistan gibi Türk Cumhuriyetlerine yönelik kara taşıma faaliyetleri neredeyse durma noktasına geldi.
Bölgede üç yıl öncesine kadar taşımacılığın yüzde 90’ı Türk şirket ve araçları ile yapılırken; bu oran bugün yüzde 30’ların altına kadar düştü. Devam eden sorunlar sebebiyle 2 binden fazla araç kontak kapattı. 40’tan fazla şirket ise iflasın eşiğine geldi. Türk Cumhuriyetlerine yönelik kriz; Türkmenistan’ın bütün sınırlarını koronavirüs tedbirleri gerekçesi ile iki yıl önce kapatması ile başladı.
Sektörün ikinci ikmal hattı olarak kullandığı Kazakistan’ın Türk tırlarına koyduğu transit geçiş yasağı ile de zirve noktasına ulaştı. UND Yönetim Kurulu Üyesi Abdullah Özer, yaşanan problemler sebebiyle sektör göçü yaşandığını ve kaybın 5 milyar doları geçeceğini söyledi.
Sadece bize yasak
Özer “Kazakistan’dan sadece Türk plakalı araçlar geçemiyor. Bunun dışında bütün ülke tırlarına izin veriliyor. Binlerce nakliyeci kontak kapattı. Kazakistan’ın getirdiği yaptırım sadece Türkiye’nin Kazakistan’a yaptığı ticareti değil bütün Türk devletleri ile yapılan ticareti baltaladı. Uluslararası hukuka göre transit geçiş hakkı engellenemez ancak Kazak yönetimi bu şartı da tanımıyor. Çok büyük mağduriyet yaşıyoruz. Türkiye’nin 2021 yılında bölgeye yaptığı ihracat 10 milyar doları aştı. Fakat önümüzdeki yıl bu sorun çözülmez ise ülke olarak en az 5 milyar dolarlık zararımız var’’ dedi.
Kazakistan’ın koyduğu yasağı “kendi nakliye araçlarının pazar payını artırma” amaçlı bir girişim olarak nitelendiren Özer; bu problem sebebiyle Orta Asya’daki ticarettaşıma ağımızın çökme tehdidi ile karşı karşıya olduğu uyarısında bulundu.
Cumhurbaşkanı uyardı
Abdullah Özer, Türkmenistan ile başlayan ve Kazakistan engeli ile devam eden soruna yönelik Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Türk Devletleri Teşkilatında bir dizi uyarıda bulunduğunu hatırlattı. Daha önce rakipsiz olduğumuz alanda farklı ülkelerin devreye girdiğini kaydeden Abdullah Özer “Kapanan lojistik hat, sektör göçünü doğuruyor. Türkiye bu yolla da yüz milyonlarca dolar kayba uğruyor. Birçok şirket merkezini Gürcistan, Azerbaycan gibi ülkelere taşıyor. Burada araçlarını satıp o ülkelerden tır satın alıyor” ifadelerini kullandı.
Acilen çözüm şart
Kara yolu ulaşım engelini aşmayı sağlayacak tek seçenek, yükün Azerbaycan üzerinden deniz yolu ile taşınması. Ancak bu taşıma tır başına 2.500 dolarlık ek maliyet getiriyor. Üreticiihracatçı açısından ekstra yük olarak görülen bu yöntem, maliyet sebebiyle tercih edilmiyor. Türk firmaları, tıkanan yollar sebebiyle yabancı ülke lojistik şirketlerine mahkûm ediliyor. Nakliyeciler, devletin acilen bu duruma müdahil olmasını ve çözüm üretmesini bekliyor. Bölgeye çalışan taşımacıların bir diğer şikayeti, Azerbaycan’ın yalnızca Türk tırlarından aldığı geçiş ücreti!..
Tır başına 320 dolarlık geçiş parası, yükün sıvı akaryakıt ya da benzeri kimyevi madde olması durumunda 600 dolara kadar çıkıyor. Bu uygulama Türk plakalı tırlar dışında hiçbir ülke aracını kapsamıyor. Sektör temsilcileri bu konunun da iki ülke yetkilileri arasında ivedilikle çözülmesini istiyor.
