Görevdeki 100 günün ardından dün ABD Kongresi'nde konuşan Başkan Donald Trump, ABD'nin en büyük ticaret ortaklarından ithalata getirilen yeni gümrük vergilerinin "biraz rahatsızlık" yaratacağını iddia etti. Ancak yakında bunun sona ereceğini ve "gümrük vergilerinin Amerika'yı yeniden zenginleştirmek ve Amerika'yı yeniden büyük yapmakla ilgili olduğunu" söyledi. "Bu gerçekleşiyor ve oldukça hızlı bir şekilde gerçekleşecek."

Gerçekten de çok hızlı bir şekilde. Trump dün Kanada ve Meksika'dan ABD'ye ithal edilen mallara yüzde 25, Çin'den ithal edilen mallara ise yüzde 10 ek gümrük vergisi getirerek Amerika'nın en büyük üç ticaret ortağını önemli ölçüde daha yüksek bariyerlerle karşı karşıya bıraktı. Bu hamleler Pekin'in hemen tepkisini çekti ve Pekin 10 Mart'tan itibaren soya fasulyesi ve sığır etinden mısır ve buğdaya kadar ABD tarım ürünlerine yüzde 1015 gümrük vergisi uygulayacağını açıkladı. Kanada da 107 milyar dolarlık ABD ithalatına, 21 milyar dolarlık ithalattan başlamak üzere, derhal gümrük vergisi getireceğini açıkladı. Başbakan Justin Trudeau, "Kanada bu haksız kararın cevapsız kalmasına izin vermeyecektir" dedi. Ottawa'ya karşı uygulanan vergiler, yüzde 10'luk bir tarifeyle karşı karşıya olan Kanada petrol ve enerji ürünleri hariç yüzde 25 olarak belirlendi. Kanada, ABD'nin ham petrol ithalatının yaklaşık yüzde 60'ını gerçekleştiriyor.

Çin ayrıca ABD şirketlerini de hedef alarak on şirketi ulusal güvenlik kara listesine aldı ve diğer 15 şirkete ihracat kontrolü getirdi. Ayrıca ABD'li biyoteknoloji şirketi Illumina'nın gen dizileme ekipmanlarını Çin'e ihraç etmesini yasakladı. Pekin, Trump'ın ilk gümrük vergileri saldırısına yanıt olarak Illumina'yı geçen ay "güvenilmez kuruluşlar" listesine eklemişti.

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDAN BU YANA EN YÜKSEK ORAN

Planlanan tüm gümrük vergileri ABD'nin gümrük vergisi oranını birkaç hafta içinde yüzde 20'nin üzerine çıkaracak ve bu oran Birinci Dünya Savaşı öncesinden bu yana görülen en yüksek oran olacak. Joseph Politano'nun da belirttiği gibi, ABD'nin 1,3 trilyon dolarlık ithalatını ya da ABD'ye getirilen tüm malların yaklaşık yüzde 42'sini kapsayan bu eylemlerin maliyeti muazzamdır ya da yaklaşık bir asır önceki meşhur SmootHawley Yasası'ndan bu yana tek başına en büyük tarife artışıdır.

Gümrük vergileri ABD'de benzin, gübre, çelik, alüminyum, ahşap, plastik ve daha fazlası gibi temel hammaddelerin fiyatlarını artıracak. Özellikle Meksika'dan gelen taze meyve ve sebzeler olmak üzere, bakkaliye ürünlerini bulmak zorlaşacak. Karmaşık entegre Kuzey Amerika tedarik zincirlerine araçlar, bilgisayarlar, kimyasallar, uçaklar ve daha fazlası dayanan imalat endüstrileri, bu bağlantıların zorla koparılması halinde durma noktasına gelebilir. Üretimin özellikle Çin ve Meksika'da yoğunlaştığı telefonlar, dizüstü bilgisayarlar ve beyaz eşyalar için maliyetler artabilir. İhracatçılar artan hammadde maliyetleri, para biriminin değer kazanması ve yaklaşan misilleme gümrük vergileri nedeniyle zarar görecek ve bunların hepsi ABD ekonomik faaliyetlerini azaltacaktır.

TOPLAM MALİYET 160 MİLYAR DOLAR

Bu tarifelerin toplam maliyeti, ABD'li tüketicilerin ve işletmelerin ithal mal alımları için daha fazla ödeme yapmalarıyla 160 milyar doları bulacaktır ve daha fazlası da gelecektir. Trump'ın salı günü aldığı önlemler, önerdiği önlemlerin yalnızca yüzde 40'ını oluşturuyor. Bir sonraki parti uygulamaya konulursa, ithalat maliyetini 600 milyar doların üzerine ya da GSYH'nin yüzde 1,6'sına çıkaracaktır.

İthal mallara gümrük vergisi koymanın ekonomik argümanlarından biri yerli firmaları yabancı rekabetten korumaktır. İthalatın vergilendirilmesiyle yurtiçi fiyatlar nispeten ucuzlar ve vatandaşlar harcamalarını yabancı mallardan yerli mallara kaydırarak yerli sanayiyi genişletir. Ancak bu argümanın çok az ampirik desteği vardır. New York Fed yakın zamanda artan gümrük vergilerinin yerli firmalar üzerindeki etkisini analiz etmiştir. Çalışmada şu sonuca varılmıştır: "Küresel tedarik zincirlerinin karmaşık olması ve yabancı ülkelerin misilleme yapması nedeniyle gümrük tarifelerinin uygulanmasından kazanç elde etmek zordur. Ticaret savaşının açıklandığı günlerde borsa getirilerini kullanarak elde ettiğimiz sonuçlar, firmaların beklenen nakit akışlarında ve reel sonuçlarda büyük kayıplar yaşadığını göstermektedir. Bu kayıplar geniş tabanlı olup, Çin'e maruz kalan firmalar en büyük kayıpları yaşamıştır."

Dahası, Danimarkalı ekonomist Jesper Rangvid'in de gösterdiği gibi, Trump yalnızca iki taraflı mal ticaretine bakmakta, hizmet ticaretini ve sermaye ile emekten elde edilen kazançları göz ardı etmektedir. Öyle ki ABD'nin en azından Avro Bölgesi'ne yaptığı hizmet ihracatından elde ettiği gelir ve bu bölgeye ihraç ettiği sermaye ve işgücü ücretlerinden elde ettiği getiri, mal ticaretindeki iki taraflı açığını kapatmaktadır. Avro Bölgesi'nin ABD ile olan toplam ikili cari işlemler dengesi sıfıra yakındır.

RESESYONA SÜRÜKLEYEBİLİR

Trump'ın gümrük vergisi yaylım ateşi 'Amerika'yı yeniden büyük yapmak' bir yana, ABD ekonomisini ve onunla birlikte diğer büyük ekonomileri resesyona sürükleme ihtimaline sahip. Kiel Enstitüsü, AB'nin ABD'ye ihracatının yüzde 1517 oranında düşeceğini, bunun da AB ekonomisinde yüzde 0,4 oranında "önemli" bir daralmaya yol açacağını, ABD GSYH'sinin ise yüzde 0,17 oranında küçüleceğini hesaplamaktadır. AB'nin misilleme gümrük vergileri uygulaması halinde, bu ekonomik zararı iki katına çıkaracak ve enflasyonu 1,5 puan artıracaktır. Almanya'nın ABD'ye imalat ihracatı neredeyse yüzde 20 oranında düşerek en kötü darbeyi alacaktır. Zaman içinde kaybedilen ihracatın tam büyüklüğü belirsiz olsa da (tedarik zincirlerinin yeniden kurulması zaman alacağından), bu vergilerin devam etmesi halinde ABD ile ticaret yapan başlıca ekonomilerin GSYH'leri üzerinde önemli bir baskı yaratması muhtemeldir.

ABD imalatı üzerindeki genel etki, ihracat kaybında GSYH'nin yaklaşık yüzde 1'ini bulabilir.

Bu bir tahmin. Yale Üniversitesi ekonomistleri daha da ileri gidiyor. Planlanan yüzde 25'lik Kanada ve Meksika tarifeleri ile yüzde 10'luk Çin tarifelerinin yanı sıra halihazırda yürürlükte olan yüzde 10'luk Çin tarifelerinin etkisini modellediler. Bu tarifelerin, efektif ortalama tarife oranını 1943'ten bu yana en yüksek seviyeye çıkaracağını hesapladılar. Yurtiçi fiyatlar mevcut enflasyon oranına göre yüzde1'in üzerinde artacaktır ki bu da 2024 yılında hane başına ortalama 1.6002.000 dolar tüketici kaybına eşdeğerdir. ABD'nin reel GSYH büyümesini bu yıl yüzde 0,6 puan düşürecek ve gelecekteki yıllık büyüme oranlarından yüzde030,4 puan azaltarak yapay zeka infüzyonundan beklenen verimlilik kazanımlarını silecektir.

BÜYÜK BUHRAN ENDİŞESİ

ABD'deki Uluslararası Ticaret Odası o kadar endişeli ki, Trump planlarından geri adım atmazsa dünya ekonomisinin 1930'lardaki Büyük Buhran'a benzer bir çöküşle karşı karşıya kalabileceğini düşünüyor. ICC Genel Sekreter Yardımcısı Andrew Wilson, "Derin endişemiz, bunun bizi 1930'ların ticaret savaşı bölgesine sokan aşağı doğru bir sarmalın başlangıcı olabileceğidir" dedi. Dolayısıyla Trump'ın önlemleri "küçük bir rahatsızlığın" çok ötesine geçebilir.

Yeni gümrük vergilerinin açıklanmasından önce bile ABD ekonomisinin bir miktar yavaşladığına dair önemli işaretler vardı. Artan ithalat tarifelerinin etkisi resesyon için bir dönüm noktası olabilir. Wall Street de böyle düşünüyordu. Trump gümrük vergisi önlemlerini açıkladığında, Trump'ın seçim zaferinden bu yana ABD borsasında elde edilen tüm kazançlar silindi.

Birkaç hafta içinde, ABD ekonomisine ilişkin söylem, ABD ekonomisinin "istisnailiğinden", büyümede ani bir gerilemeye ilişkin endişeye dönüştü. Perakende satışlar, imalat üretimi, reel tüketici harcamaları, konut satışları ve tüketici güveni göstergelerinin hepsi son bir iki ay içinde düşüş gösterdi. 2025'in ilk çeyreği için reel GSYH büyümesine ilişkin konsensüs tahminleri artık sadece yıllık yüzde 1,2'dir.

Atlanta Fed'in yakından takip edilen şimdiki GSYH göstergesi daralma öngörüyor.

ABD imalatı bir yıl ya da daha uzun bir süredir durgunluk içindeydi ancak imalat faaliyetlerine ilişkin son göstergelerde endişe verici olan bir diğer husus da maliyetlerdeki önemli artış oldu: "Şirketler yeni yönetimin tarife politikasının ilk operasyonel şokunu yaşarken talep azaldı, üretim dengelendi ve personel çıkarma devam etti. ISM Başkanı Timothy Fiore, tarifeler nedeniyle fiyat artışının hızlandığını, bunun da yeni siparişlerin birikmesine, tedarikçi teslimatlarının durmasına ve imalat envanterinin etkilenmesine neden olduğunu söyledi. Yeni siparişler Mart 2022'den bu yana en fazla düşüş göstererek daralma bölgesine girdi ve üretim keskin bir şekilde yavaşladı. Ayrıca, fiyat baskıları Haziran 2022'den bu yana en yüksek seviyeye çıktı.