Sosyal medyada, sigarayı bıraktırma hattı 171 arandığında bir ilaç tavsiye edildiği, ilacı Türkiye’ye getiren firmanın sahibinin ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın oğlu Ahmet Burak Erdoğan olduğuna dair bir iddia paylaşıldı. İddiaya göre, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın sigara karşıtı çabalarının odağında da bu çıkar ilişkisi var. Paylaşımlar ilacın sosyal güvence kapsamında olmadığını ve fiyatının 195 TL olduğunu da iddia ediyor. 

İddiayı ilk olarak, 2014 yılında, Orçun Ünlü adlı, asıl kimliği belirsiz bir sosyal medya fenomeni yaygınlaştırdı. Ancak iddia, 2013 yılında da aynı içerikle dolaşıma girmişti. Bu iddia sosyal medyada hızla yayıldı ve o tarihten beri de aralıklarla yeniden karşımıza çıkıyor. Henüz dolaşıma giren paylaşımlardan yalnız biri, 236 kez retweet edildi ve 471 kişi tarafından beğenildi. 

Ancak iddia doğru değil ve halk sağlığını tehdit edebilecek yanlış bilgiler barındırıyor. Sağlık Bakanlığı Sigarayı Bıraktırma Hattı, telefonda ilaç reçete edemiyor; sigarayı bıraktırma tedavisi kapsamında verilen ilaçların sayıları, üreticileri ve fiyatları belli; bu firmalardan herhangi birinin Ahmet Burak Erdoğan ile resmi bir ilişkisi yok. 

Yalnız iki etken maddeden yapılan ilaçlar reçete edilebiliyor

Sağlık Bakanlığı Sigarayı Bıraktırma Hattı, bir destek hattı. Türkiye’de herhangi bir doktor, herhangi bir hastayı muayene etmeden ve teşhis koymadan tedavisine başlayamadığından, ilaç da yazamıyor. Buna hekimlik mesleğinde, “muayenesiz tedavi yasağı” deniyor. (Madde 23: Hekim, acil vakalar gibi zorunlu durumlar dışında, hastasını bizzat muayene etmeden tedavisine başlayamaz.) Eğer sigarayı bırakmak için ilaç desteğine ihtiyaç duyuyorsanız, sigara bırakma polikliniklerinden birine gitmeniz ve bir doktora görünmeniz gerekiyor. 

Türkiye’de sigarayı bıraktırma tedavisi kapsamında iki etken maddeden yapılan ilaçlar ile “nikotin replasman preperatları” reçete edilebiliyor. Bu bilgilere, Türk Tabipler Birliği ve Türk Toraks Derneği’nden de erişmek mümkün. Bu ilaçlar sigarayı bıraktırma tedavisi için reçete edildiklerinde, ücretsiz olarak veriliyor. Konuyla ilgili, 14 Ocak 2019’da bir cumhurbaşkanlığı kararı da yayınlanmış durumda ve halen yürürlükte. 

İlaç fiyatları ve etken maddelerin listesine erişmek mümkün 

“Nikotin replasman preperatları” denen ürünlerin amacı, yoksun kalınan nikotinin asgarisini sağlayarak, bırakma süreciyle baş etmeyi kolaylaştırmak. Nikotin bantları, sakızlar ve pastiller bu grupta. Ancak bunlar reçete ile satılmıyorlar; iddianın kapsamında da değiller ve fiyatları erişilebilir. 

Gelelim iddianın merkezindeki, etken maddeleri bupropion HCI ile vareniklin olan ilaçlara. İlaçlarla ilgili tüm bilgilere Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’nun internet sitesinden, “önemli listeler” bölümünden ulaşılabiliyor. İthalatçı firmaların bilgisi ise 2014 yılında verilen bir soru önergesinin yanıtında var. 

Türkiye’de bu etken maddelerin içinde yer aldığı ilaçlar, üreticileri, ithalatçıları ve güncel fiyatları şöyle: 

Champix

Etken maddesi: Vareniklin 

Üretici: Pfizer Manufacturing Deutschland

İthalatçı: Pfizer İlaçları Ltd.Şti. 

Satış fiyatı: 85,44 TL – 157,59 TL 

Zyban

Etken maddesi: Bupropion HCI

Üretici: GlaxoSmithKline LLC  

İthalatçı: Glaxosmithkline İlaçlari Sanayi ve Ticaret A.Ş.

Satış fiyatı: 57,01 TL 

Wellbutrin 

Etken maddesi: Bupropion HCI

Üretici: GlaxoSmithKline LLC  

İthalatçı: Glaxosmithkline İlaçlari Sanayi ve Ticaret A.Ş.

Satış fiyatı: 9,20 TL – 21,18 TL  

Kaldı ki, iddialar 2014 yılından bu yana, ilacın fiyatının aynı olduğu üzerine kurulu. Ancak ilaç fiyatları düzenli olarak güncelleniyor ve duyuruluyor. 

Ahmet Burak Erdoğan, bu ilaçların ithalatçısı değil 

Görüldüğü gibi bu ilaçların tamamı, iki ilaç firmasının kendi ithalat şirketleri tarafından Türkiye’ye getiriliyor. Her iki firmanın da yönetim kurulunda Ahmet Burak Erdoğan’ın adı yok. 

Diğer yandan, Ahmet Burak Erdoğan ile ilgili erişilebilen bilgiler çok kısıtlı. Sahibi olduğu Ticaret Sicil Gazetesi’nden 612856 sicil numarasıyla tespit edilebilen MB Denizcilik Gayrimenkul İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş.’e ait Manta Denizcilik’in internet sitesinde, Erdoğan’ın firmadaki varlığına dair en ufak bir iz yok. Erdoğan’ın eğitim hayatı ve ticaret hayatı ile bilgilere erişmek de oldukça güç. 

Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu’nun internet sitesinde arama yapıldığında, Burak Erdoğan ya da şirket adına bir kayıtla karşılaşılmıyor. Ancak şirketin iki kurucusundan biri ve halen görünen yüzü olan Mecit Mert Çetinkaya’nın bağlantıları görüntülenebiliyor. Bu bağlantılar içinde iki büyük ilaç şirketiyle bağlantılı bir adres ise bulunmuyor. 

Sonuç olarak, 171 arandığında tavsiye edilen ilacı Türkiye’ye getiren firmanın sahibinin Ahmet Burak Erdoğan olduğu iddiası yanlış. Sigarayı bıraktırma hattı ilaç tavsiye ya da reçete edemiyor; merkezlerde hekimler tarafından reçete edilen ilaçları üreten ve ithal eden firmaların yönetimlerinde Ahmet Burak Erdoğan’ın adı geçmiyor. İddia bu haliyle yanlış bilginin en yaygınlarından olan “uydurma” kategorisine giriyor. Herhangi bir gerçeklik payı taşımayan, üretilmiş içerikler bu kategoride değerlendiriliyor. 

Türkiye’de her yıl sigaraya bağlı sebeplerle 80 binden fazla kişi yaşamını yitiriyor ve sigarayı bırakmaya yardım edecek tedavilerde, doktorlara güvenmek gerek.