Kazakistan'da akaryakıt zammı protestolarında göstericiler hükümet binalarını bastı. Göstericilerin polis ve güvenlik güçlerinden ele geçirdikleri ağır silahları kullandığı çatışmalarda 18 güvenlik görevlisi öldü, 748 güvenlik görevlisi ise yaralandı, yaklaşık 2 bin 298 kişi gözaltına alındı. Devlet kurumlarını basan protestoculara güvenlik güçleri biber gazı ve sersemletici bombayla müdahalede bulundu. Ülke genelinde 19 Ocak'a kadar olağanüstü hal (OHAL) ilan edilirken Rusya Devlet Başkanı Putin, bölgeye barış gücü gönderdi.
Cumhurbaşkanı Cömert Tokayev, yaşananları "terör tehdidi" olarak nitelendirdi. "Bu, devletin bütünlüğünü zedelemektir ve en önemlisi vatandaşlarımıza yönelik bir saldırıdır" ifadelerini kullanan Tokayev, ülkedeki krizin aşılması konusunda Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü'ne (KGAÖ) üye ülkelerinin liderlerinin Kazakistan'a yardım etmeleri için örgüte başvurduğunu duyurdu.
Önemli kararlar alındı
Tokayev, olaylar sürerken bir dizi acil talimatlar verdi. İçişleri Bakanlığı ve Başsavcılığın da bulunduğu bir soruşturma grubu kurulacak. Protestolarda ölen polis memurları ve askerlerin ailelerine maddi destek sağlanacak. Vatandaşlara kayıpları konusunda acil bilgi desteği verecek çağrı merkezi kurulacak. Hasar tespiti için komisyonlar kurulacak. Bölge idari binalarının tamiratları yapılacak. Almatı ve diğer bölgelerde olaylardan etkilenen küçük ve orta ölçekli işletmelere devlet desteği sağlanacak. Diplomatik misyonlar, yabancı yatırımları ve yabancı şirketlerin ticari kuruluşlarını korumaya yönelik tedbirler alınacak.
Rus vekilden FETÖ çıkışı
Rus milletvekili Ruslan Balbek, Kazakistan'daki olaylarda terör örgütü FETÖ'nün parmağı olabileceğine dikkat çekti, özellikle eylemleri yöneten kişilerin FETÖ okullarından çıkmış olmalarına işaret etti. Balbek, FETÖ'cülerin geçmişte bölgede etkinlik gösterdiğine dikkat çekerken DEAŞ yapılanmaları ile birlikte Kazakistan'daki olayların provoke edildiğini belirtti.
Erdoğan uyarmıştı
Erdoğan, 2018'de eski Cumhurbaşkanı Nazarbayev ile yaptığı görüşmede Kazakistan'ı şöyle uyarmıştı: "Bu örgüt varlık gösterdiği tüm ülkeler için tehdit."
Rus askerleri bölgede
KGAÖ üyesi Rusya, Cumhurbaşkanı Tokayev'in çağrısının ardından Kazakistan'a barış gücü gönderdi. KGAÖ üyesi diğer ülkelerin de (Ermenistan, Belarus, Kırgızistan ve Tacikistan) Rusya'yı takip edecekleri açıklandı. Örgüt, 2 bin 500 asker göndereceğini duyurdu. Moskova, "Kazakistan'da yaşananlar, devleti zayıflatmak için dışarıdan önayak olunan bir girişim" açıklaması yaptı.
Ülkede neler oluyor?
TürkMedya Ankara temsilcisi Melik Yiğitel, Akşam Gazetesi'nde Kazakistan'da yaşananlarla ilgili bir analiz kaleme aldı:
Akaryakıt zammını protesto amacıyla başlayan Kazakistan'daki olaylar, çatışmaya dönüşerek ülkenin neredeyse tamamına yayıldı. Çoğunluğu gençlerden oluşan göstericilerin hükümet binalarını basmasıyla birlikte Kazakistan genelinde OHAL ilan edildi. Olaylarda güvenlik güçlerinden 12 kişi yaşamını yitirirken, 353 kişinin ise yaralandığı açıklandı.
Irak ve Suriye gibi olmasın
Türkiye, Kazak Türklerinin huzuru ve istikrarını önemsiyor. Ankara, bu anlamda Kazakistan'ın istikrarına yönelik her türlü girişime karşı Kazakistan halkına ve hükümetine desteğini net bir şekilde dile getirdi. İstikrarsızlığın Suriye'de ve Irak'ta nelere mal olduğuna bizzat tanıklık eden Ankara, bu nedenle istikrarı çok önemsiyor. Ankara olayların bölgeye yayılmadan bir an önce durdurulmasından yana. Aksi durumun tüm Orta Asya'daki istikrarsızlığı tetikleyiciği görüşünde. O yüzden Dışişleri Bakanlığı sürekli Kazak yönetimiyle temas halindeyken, gelişmelere ilişkin bilgileri de anlık olarak Türk Büyükelçiliği'nden alarak masaya yatırıyor.
Orta Asya yeni hedef mi?
Güvenlik ve diplomatik kaynaklarından edindiğim bilgiye göre, Kazakistan'daki olayların başlangıcı siyasi taleplerle meydana gelmedi. 30 yıldır toplumun belli bir kesimi refahtan pay alamıyor, verilen reform sözleri yerine getirilmedi. Özellikle eylemcilerin yaş aralığı 2530 ve olayların başlatanlar gençler. Ancak olayların büyümesiyle birlikte provokasyonların devreye girebileceği ihtimalinden bahsediliyor. Özellikle bölgede Rusya'nın etkinliğini kırmak isteyen güçler Kazakistan üzerinden Orta Asya'da bir istikrarsızlığı tetikleyebilir. Kaynaklar, iyi niyetle başlayan olaylara dışarıdan paralı askerlerin, provokatörlerin katıldığına dair Kazakistan'daki sosyal medya paylaşımlarına da dikkat çekti. Hükümetin eylemcilere karşı iyi niyetle yaklaşması ve talepleri yerine getirerek istifa etmesine rağmen olayların durulmaması da bir başka önemli dikkat çeken gelişme. .
Rusya asker gönderiyor
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'in talebiyle, Rusya bölgeye barış gücü gönderme kararı aldı. Kazakistan, üye olduğu Kolektif Güvenlik Örgütü çerçevesinde sınırlı zamanlı Rusya'dan yardım istedi. Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü ya da kısaca KGAÖ, 7 Ekim 2002 tarihinde 6 Bağımsız Devletler Topluluğu ülkesi tarafından kurulan hükümetler arası askeri bir ittifak. Rusların Kazaksitan'ın talebi ve ilgili anlaşmaya dayanarak asker göndermesini kabul etmesi de Rusya'nın bölgedeki kontrolü sağlayarak etkinliği sağlamaya çalıştığı şeklinde yorumlandı
Erdoğan görüştü
Başkan Erdoğan, Türk Devletleri Teşkilatı Dönem Başkanı olarak, teşkilat üyesi ülkelerin liderleriyle Kazakistan'daki gelişmelere ilişkin telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Erdoğan, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ile görüştü. Erdoğan, Tokayev ile görüşmesinde, dost ve kardeş Kazakistan'da yaşananları yakından takip ettiğini belirterek, Türkiye'nin Kazakistan ile dayanışma içinde olduğunu ifade etti. Kazakistan'da yeni hükümetin bir an önce kurulmasını ve gerginliğin kısa sürede sona ermesini temenni eden Erdoğan, Türkiye'nin, her türlü teknik bilgi ve tecrübe paylaşımını gerçekleştirmeye hazır olduğunu kaydetti. Erdoğan, diğer liderlerle görüşmesinde ede Kazakistan'ın istikrarı ve güvenliğinin, komşuları başta olmak üzere tüm bölge için mühim olduğunu vurguladı. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu da Rus mevkidaşı Lavrov'la görüştü.
