Hiç kuşkusuz Nur Sultan Nazarbayev, Türk dünyasının en önemli liderlerinden birisidir. Kritik bir dönemde Kazakistan’ın başına geçmiş ve ülkesini kriz ve gerilimlerden uzak tutmuştur.

KAZAKİSTAN SAYGIN BİR ÜLKE OLDU

İç işlerini düzene sokarken, dış dünya ile de yapıcı ilişkiler tesis etmiş, bütün dünyada sözü dinlenen bir lider olarak iz bırakmıştır. Kazakistan’ı dünyanın enerji merkezlerinden biri yapmıştır. Kazakistan saygı duyulan bir ülke olmuştur. Ayrıca Avrasyacılık akımlarına güçlü şekilde destek vermiştir. 1980 yılında başa geçmiş, 19 Mart 2019’da kendi isteğiyle başkanlıktan çekilmiştir. Nazarbayev yoğun olarak diktatör suçlamalarına da maruz kalmıştır. Ancak demokrasi geçmişi ve geleneği olmayan toplumlarda hızlı bir demokrasi geçişinin kargaşa ve istikrarsızlığın temel kaynağı olduğu da unutulmamalıdır. Bir ülkede kontrol bir kez kaybedildi mi ancak büyük bedeller sonrasında yeniden sağlanır. Ama bu arada ülke harabeye döner.

NAZARBAYEV, TÜRKİYE VE TÜRK KADINI

Şu sözleri ilginç ve dikkat çekicidir: “Özal zamanında hep Avrupalı ve Amerikalı taşeronlarınızla girdiniz ülkemize! Daha sonra Kazakistan’a ABD emperyalizmin okullarını açtınız. Tanrı aşkına söyleyiniz! Siz ne zaman ata topraklarına, Türk olarak geleceksiniz?”

Nazarbayev’in Türk kadını hakkındaki düşünceleri de çarpıcıdır: “Bizim kızlarımız nasıl giyineceğini bilir, Araplardan öğrenecek değiliz. Biz İslam’ı resmi din olarak kabul ediyoruz ve bundan gurur duyuyoruz. Fakat Müslümanlığımızı konu ederek bir yerlere gelemeyiz. Diğer Müslüman devletlere ve İslami yaşama biçimlerine saygımız sonsuz; fakat biz Arap değiliz. Biz göçebe ve Türki bir halkız; Araplar gibi kızlarımızı, dini, kültürel ve toplumsal baskılarla kapatıp, bunu Müslüman devlet imajı olarak kullanamayız. Onları çarşaflara bürüyerek eve hapsetmek, bizim yolumuz değildir. Tekrarlıyorum! Herkese saygımız sonsuz, fakat giyim kuşam insanların kendi özelindedir. Biz Kazak’ız; halkımız göçebe hayatı süresince, at üzerinde bugünlere kadar kadınerkek ayrımı yapmadan geldi. Kadınlarımız, erlerinin yanında veya ardında değil, aksine önünde yürürdü. İslam öncesi dönemlerde, kadınlarımız nasıl isterlerse öyle giyinirlerdi ve toplumu rahatsız etmek gibi bir amaçları da hiç olmadı. Bugün ise bir sorun olması, bizim halkımız için mümkün değil. Müslüman ve Sünni bir halk olmamız, insanların hayatlarına karışmamız için sebep değildir.”

KAZAKİSTAN’DA GEÇİŞ SÜRECİ

Nazarbayev başkanlık makamından çekilmekle birlikte ülkede denge ve kontrol unsuru olan bazı görevleri yapmaya devam edecek. 78 yaşındaki lider Milli Güvenlik Konseyi ve Anayasa Konseyi Başkanlıklarını sürdürecek. Böylece dış politikada ipleri elinden bırakmayacak. Ayrıca ülkedeki en güçlü ve etkili siyasi organ olan iktidardaki Nur Otan Partisi’nin Genel Başkanlığı görevini üstlenecek. Nazarbayev geçiş sürecinde ülkenin raydan çıkmaması için ciddi tedbirler alıyor. Her şeye rağmen Nazarbayev’in ülkedeki ağırlığının tedricen azalacağını söyleyebiliriz. Diğer taraftan, Nazarbayev’in kendi siyasi düşüncelerini savunan ekibin önünü açacağı ve kilit makamları bu ekibin işgal edeceği görülüyor. Ayrıca genç politikacılara önem ve öncelik verileceği anlaşılıyor. Nazarbayev’in güvendiği politikacılardan, Senato Başkanı Kasım Cömert Tokayev, 20 Mart 2019 itibarıyla Cumhurbaşkanlığı’na atandı. Bu görevi 2020’deki Cumhurbaşkanlığı seçimine kadar sürdürecek. Muhtemelen Nur Otan Partisi’nin Genel Başkanı olarak 2020’deki Cumhurbaşkanı adayını da Nazarbayev belirleyecek. Bu adayın seçilmesine kesin gözü ile bakılıyor.

ULUSLARARASI DENGE

Nazarbayev birbiri ile anlaşmazlık içinde olan ülkelerle ilişkileri geliştirme konusunda son kerte yetenekliydi. Rusya, iki ülke arasındaki ilişkileri en üst düzeye çıkaran Nazarbayev için övgüler yağdırdı. Onu, “Avrasya Ekonomik Birliği”nin mimarı olarak tanımladı. ABD’nin eski Kazakistan Büyükelçisi William Courtney ise “Nazarbayev’in ekonomik reform uygulamalarını takdir ederken, Batı şirketlerine de enerji kaynakları için fırsat yarattığını” ifade etti.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Nur Sultan Nazarbayev isabetli bir karar vermiştir. Çünkü eğer ölüm ya da başka bir nedenle Cumhurbaşkanlığı makamı aniden boşalsaydı, ülkede ciddi bir kargaşa yaşanabilirdi. Şimdi Nazarbayev geçiş sürecini yönetme ve yönlendirme inisiyatifini eline geçirmiştir. Böylece kendinden sonraki dönemi de düşünerek sorumlu davranmıştır. Ancak ülkede muhalefet çok zayıftır. Dengeli ve sağlıklı bir düzen hedefleniyorsa, yapıcı bir muhalefetin önü açılmalıdır.

Aydınlık