Sene 1925 …
Almanya'ya on sekiz teknisyen ve Fransa'ya uçak mühendisliği öğrenimi için beş öğrenci gönderildi.
15 Ağustos 1925… Türkiye'de ilk uçak fabrikası Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi (TOMTAŞ) faaliyete geçti. Kayseri'de kurulan fabrika dünyanın en büyük fabrikalarından birisiydi. Fabrikada 120'si Alman olmak üzere 170 işçi çalışıyordu.
1932'de adı “Kayseri Tayyare Fabrikası” oldu. O yıl, 41 uçak imal edildi. Bunlardan birini Atatürk İran'a hediye etti…
46 adet Gotha, 24 adet PZL24A ve 24C, 24 adet MilesMagister olmak üzere 19261941 yılları arasında yedi ayrı tipte 212 uçak üretildi.
Uçakların onarımı için 6 Ekim 1926'da Eskişehir'e de Tayyare Fabrikası kuruldu.
Gazi Paşa aramızdan ayrılırken Etimesgut Uçak Fabrikası faaliyete başladı. Artık yerli uçağı ve yerli motoru yapıyorduk.
Sadece devlet değil…
24 Haziran 1923… Vecihi Hürkuş (18961969) ve arkadaşları Halkapınar Tayyare Atölyesi'nde “Vecihi KVI” adlı uçağın imalatına başladı.
28 Ocak 1925… Vecihi Hürkuş kendi yaptığı ilk Türk tipi uçağıyla test uçuşunu gerçekleştirdi. Beş yıl sonra ilk uçak fabrikasını kurdu. Bundan iki yıl sonra Türkiye'nin ilk sivil tayyare mektebini açtı.
10 Şubat 1937… Fransa'da eğitim görmüş uçak mühendisi Selahattin Alan, işadamı Nuri Demirağ ile anlaşarak Beşiktaş'ta uçak fabrikası kurdu. Ardından Gök Okulu açtılar.
Nu.D 36 eğitim ve Nu.D 38 yolcu uçağı tasarladılar, yaptılar. Ankara, İstanbul, Atina arasında yolcu taşımaya başladılar.
Fakat…
Dünya Savaşı'ndan sonra olanlar oldu:
ABD Dışişleri Bakanlığı petrol danışmanı M.W. Thornburg “Türkiye Nasıl Yükselir” raporunda şöyle dedi:
– “Türkiye'nin ağır sanayi kurmasına hiç gerek yoktur…”
– “Türkiye'de ne kadar uçak, makine, motor vb. projeleri ve bunların imalatları varsa derhal iptal olunmalıdır…”
Böylece…
Devlet fabrikalarının kimi 1952'de MKE'ye devredildi kimi 1954'te traktör montaj fabrikası haline dönüştürüldü. Benzer şekilde
Özel sektör üretimleri de yok edildi.
Yurt dışına uçak satması bile yasaklandı!
Türk Hava Kurumu siparişlerine son verdi. Arazileri istimlak edildi!
19471955 yılları arasında ABD'den 1905 uçak satın alındı!
Bunun 850 adedi ABD'nin II. Dünya Savaşı'nda kullandığı F84 idi! Yani ABD tüm hurda ve kullanılmış silahlarını yardım adı altında bize göndererek mevcut imalatımızı durdurdu. Üstelik yedek parça ve bakım hizmeti olarak devlet kasasından milyonlarca dolar para harcandı.
Benzer politika ulaştırma alanında da Atatürk zamanında demiryoluna yapılan yatırımlar durdurularak kara yoluna önem verildi. Böylece hem kara yolu araçları, bunların yedek parçası ve benzin hep ithal edilerek paramız dışarı gitti ve yabancılara bağımlı hale geldik.
