Uygur Özerk Bölgesi’nde terör, dinci gericilik ve ayrılıkçılıkla kapsamlı mücadelenin başarıya ulaşmasından sonra huzur içinde birlikte yaşam gelişiyor. Batı basınında okuduğunuz ya da Uygur ayrılıkçılarının ileri sürdüğü gibi bir kültürel soykırım yok.

Çin, 56 milliyeti etnik ve kültürel özelliklerine saygı temelinde Çin bayrağı altında tek millet olarak birleştiriyor. Kültürel ve etnik haklar Anayasa tarafından güvence altına alınmış. Şi Cinping (Xi Jinping) önderliğinin en ayırt edici özelliği Anayasa ve yasalara sonuna kadar bağlı kalmak, keyfiliğe, oldu bittilere izin vermemek.

UYGUR DİL VE KÜLTÜRÜNE GENİŞ SERBESTLİK

Urumçi’de Kapalı Çarşı’da kalıcı bir sahne var. Arkasında dev bir ekran, Uygur dans videoları sürekli akıyor, kıvrak, neşeli Uygur melodileri gür sesli şarkıcıların gırtlağından bütün alanı sarıyor. Dans etmek serbest. Sahneye atlamada en cesurlar çocuklar. Çoğunlukla Han kökenli çocuklar. Yaşıtları Kazak, Uygur, Moğol, Kırgız çocuklarla Uygur müziği eşiğinde neşe içinde hopluyor, zıplıyorlar. Anne ya da babaları bir yandan videoya çekerken bir yandan da çocuklarına videodan ya da günlük yaşamlarından öğrendikleri Uygur dansının özelliklerine göre ellerini, kollarını nasıl hareket edeceğini gösteriyor.

Çin’deki Uygur lokantalarının bir özelliği de mutlaka Uygur dans gösterileri düzenlenmesi. 56 milliyetten Çin milleti, Uygur müziğiyle Uygur dansı yapmaktan ve Uygur yemeklerini yemekten gururlanıyorlar. Sadece Sinciang’da olmuyor. Göstermelik değil yani. Pekin’de, Şanghay’da, güneydeki Guanco’da, kuzeydeki Şenyang’da da böyle. Uygur dansını, Uygur müziğini, Uygur mutfağını, Çin’in zenginliği, üstünlüğü sayıyorlar.

UYGURCA YAZILMAYAN TABELA YOK

Bir kültürün en temel unsuru dildir. Sinciang’da Uygur diline karşı bir taassup yok. Sinciang Uygur Özerk Bölgesi ÇKP Genel Sekreteri Çın Çüengo’nun görev gelmesinden sonra, Bölge’deki bütün tabelalar yenilenmiş. Uygurca olmayan tabela nadir. Merkezi Bankalar dahi isimlerini Uygurca yazıyorlar.

Uygur Özerk Bölgesi yasasına göre zorunlu olan bu kural, daha önceki dönemlerde çok esnemişti. Uygur kültürünü yansıtmak için kurulan Kapalı Çarşı’daki kimi dükkanlar bile isimlerini sadece Çince yazıyorlardı.

Özerk Bölge’nin iki resmi dili var. Devlet iki dilde yayın yapıyor. Devletin bütün yayınları ve Çin Komünist Partisi’nin bildirileri Çince ve Uygurca yayınlanıyor. Uygurca televizyonlar, radyolar, gazeteler, web siteleri, dergiler serbestçe yayın yapıyor. Uygurca kitaplar dört bir yanda.

Uygurca resmiyette ve günlük yaşamda geçerli.

URUMÇİ METROSU ÜÇ DİLLİ

Çin yönetiminin Uygurları Çinlileştirmeye çalıştığı, Uygur dil ve kültürünü yasakladığı, Uygurlara ait mimarinin yok edildiğini ileri sürenler 25 Ekim 2018’de açılan Urumçi Metrosu’nu ziyaret etsinler!

İki hattan oluşan 27 km. uzunluğundaki Urumçi Metrosu, Ortak Asya Uygarlığı’nın bir simgesi gibi.

Mimari, geleneksel Orta Asya mimarisiyle çağdaş Çin mimarisinin bileşimi. Asansörler, giriş kapıları, koridorlar, renkler Uygur Özerk Bölgesi’ne göre düzenlenmiş. Ağırlıklı renk İslam yeşili.

Duyuruların hepsi Çince, Uygurca ve İngilizce yapılıyor. Bütün ilanlar, durak isimleri üç dilde. Metro biletleri de öyle.

UYGUR KÜLTÜRÜ SERPİLİYOR

İddia edilenin aksine devlet, terör ve dinci gericiliğin baskısından kurtulan Uygur dil ve kültürünün geliştirilmesine özel bir önem veriyor. Ayrılıkçı, şeriatçı yayınlar yasaklanıyor ama, bilim ve sanatta çağdaş eserlerin Uygurcaya çevrilmesine öncelik veriliyor. Bölgede kimi kitaplar, önce Uygurca sonra Çince yayınlanıyor.

Aydınlık