Nazarbayev’in İstifası Tehlike İşareti Nedeni Değil (Sadece Şimdilik)

Salı günü yaşlı Kazak Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayevgörevinden aniden istifa etti ancak iktidardaki partisinin ve Güvenlik Konseyinin başkanlık görevlerini korudu, yerine geçen geçici Başkan Kasım Cömert Tokayev ise ülkesinin ilk başkanının dış politika yörüngesini izleyeceğine ant içti.

Bu, Nazarbayev'in hâlâ sahip olduğu iki önemli rol göz önüne alındığında hiç şaşırtıcı değil ve bu etkin gücünün yakın gelecekte yapılacak  seçimlerden sonra iç veya dış politikasında derin değişiklikler yapması da beklenmemelidir.

Kasım Jomart Tokayev

Sorumlu devlet adamı

Daha önce Birleşmiş Milletler Genel Sekreter yardımcısı, üçüncü ve dördüncü Senatoların Başkanı, Kazakistan Başbakanı, Devlet Bakanı ve Dış işleri Bakanı olarak görev yapan Kazakistan Senatosu Sözcüsü Tokayev'in ilerideki seçim için aday olacağı ve kazanacağını ya da Reuters’in söylediği birkaç kişinin onun yerine geçeceğini güvenle öngörmek için henüz çok erken ancak yine de ülkenin daimi askeri, istihbarat ve diplomatik bürokrasileri (“derin devlet”) hakkında bazı gözlemler bu “aşamalı liderlik geçişi” sürecinin gelişmesine bağlı olarak yapılabilinir.

İleride herhangi bir sağlık veya öngörülemeyen başka koşulların zorlaması ile skandal yaratabilecek bir şekilde bunu yapmaktan, utanç verici veya kutuplaştırıcı bir durumda çekilmektense, mutlaka gurur duyduğu bir “Ulusun Atası” efsanesini lekelemek istemediğinden Nazarbayev istifa ederek açıkça sorumlu davrandı.

Bu ihtimallerin herhangi birisinden önce zarafetle geri çekilerek kendisi gibi uzun yıllar hizmet veren Afrikalı emsallerinin belirsiz sağlık koşullarının politik muhaliflerini kendi yönetimlerine karşı artarak cesaretlenmelerini beslemesi gibi (Cezayir, Kamerun) Nazabaryev kişisel egosunu bir kenara koyarak bu olasılığa hazırlandığını kanıtladı.

Her şey şimdilik sorunsuz gidiyor gibi görünüyor ve tüm ulus onun kararını kesinlikle destekliyor hatta nüfusun büyük çoğunluğu görünürde daha uzun süre liderleri olmasını isteseler de sahneden geri çekilme ve “derin devlet” ile aktif olarak çalışarak iktidar partisi ve Güvenlik Konseyi görevleri sayesinde süresiz olarak kurumsallaştırılmış iç ve dış politika mirasını garantiye alması kararını alkışlıyorlar.

Bu arada Nazarbayev'in vatandaşları ve dünya tarafından nasıl hatırlanacağı konusunda birkaç noktaya değinilmeli.

Nazarbayev “Dengeleyici”

İlk olarak, modern tarihde herhangi bir bir Kazak'dan daha fazlasını yaparak halkının dilini ve kültürünü destekleyip yüceltti, yine de şovenist olmayan kapsayıcı bir biçimde, çoğunlukla Siberya sınır boyu bölgesinde yoğun yaşayan azınlık Rus nüfusunun haklarına saygı duyarak ve böylece benzer durumlarda bir çok Sovyet sonrası liderlerin düştüğü milliyetçi tuzakları önledi.

Ayrıca ülkesinin enerji servetini ihtiyatlı bir şekilde Kazakistan'ın her yönüyle bölge lideri olmasına katkıda bulunan sürdürülebilir sosyoekonomik kalkınma projelerine yatırdı. Sonuç olarak, ülkesini Doğu ile Batı arasında bir köprü ve
aralarındaki en yüksek “dengeleyici” olarak sıkıca konumlandırabildi.

Nazarbayev, ülkesinin önemli ortaklarından hiçbirine karşı ayrımcılık yapmayarak, Rusya, Çin, AB ve ABD ile eşit derecede yakın ilişkiler kurmaya çalıştı ve ülkesinin başkenti şimdi Suriye konusunda Astana barış görüşmelerine ev sahipliği yapmakla uluslararası üne sahip.

Sovyet sonrası entegrasyon sürecindeki vizyon sahibi fikirleri sonuç olarak Rus liderliğindeki Avrasya Ekonomik Birliğinin (EAU) yolunu açtı ve jeopolitik olarak gerçekçiliği onu, ülkesinin konumundan yararlanarak Rusya ile Çin arasındaki İpek yolu köprüsüne dönüştürürken, Kazakistan'ı bölge dışı ortakları için daha da cazip
kılan küresel bir stratejik öneme yükseltti.

Onun geleneksel kazankazan bakış açısı Uluslararası İlişkileri karakterize etmek için kullanılan sıfır toplam’ın karşıtıdır ve bu nedenle onu ve ülkesini 21. yüzyılın siyasal süreçlerinin en önünde bir konuma koyuyor, olası haleflerinin hiçbirinin onları bu noktaya taşıyan büyük stratejide radikal değişiklikler yapma riskini alamayacak kıskanılacak bir konuma.

Hatta Amerikan “derin devlet” inin bazı unsurları, ülkede bu yörüngeyi dengelemek amaçlı “aşamalı liderlik geçişini” olumsuz yönde etkilemeye çalışsalar bile başarılı olma ihtimalleri çok düşük.

“Kara Kuğular”

Bununla birlikte, “kendiliğinden yerel ” ve / veya yurt dışından etkilenen birbirine bağlı olabilecek ve bu hassas dönemde ülkeyi kaotik belirsizlik içine sokabilecek dört olası “kara kuğu” senaryosu var. Avrasya Hinterlandına yönelik tehditler hakkında yazarın 2016 baharında Melez Savaşı araştırmasının üçüncü, dördüncü ve beşinci bölümlerinde uzunca incelendi ve bunlar: ülkede bir terör salgını (örneğin, kısaca 2016 yazında olanlar); yeni başlayan bir Renkli Devrim; çoğunluğuRus nüfuslu sınır bölgesinde ayrılıkçı derin sesler ve Büyük Özbekistan hayali.

İlk iki senaryo kendi kendini açıklayıcı nitelikte olmakla birlikte, sonraki iki senaryoyu uygun bir şekilde anlamak için bazı bağlamsal arka plan gerekiyor. Yazarın üç yıl önce yazdığı gibi, Kırım benzeri bir senaryonun hala yanıltıcı bakış açılarını silah gibi kullanarak Batı’ya bağlı STK’lar ülkenin kuzey kesiminde toplumsal gerilimleri karıştırmaya çalışabilir böylece Rusya ve Kazakistan arasında uluslararası bir krize yol açabilirler ki eş zamanlı olarak güney sınır bölgesindeki Özbek azınlığın radikalleşmiş kesimlerinin (bölgede Özbek liderliğindeki bir “halifelik” kurmak için olasılıkla IŞİD’dan etkilenmiş) aynı şeyi yapıyor olma ihtimali oluşabilir.

Yukarıda belirtilen Jeopolitik olarak daha etkili olan senaryoların şu anda pek olası görünmemesine karşın devam eden “aşamalı liderlik geçişinin “ ortasında bir terör salgını ve / veya yeni bir Renkli Devrimi yaşanması durumunda destek verilebilinir.

Yine de devlet kriz durumlarını (hem kendi başlarına hem de CSTO ve SCO ile eşgüdümlü olarak) ele alma konusunda iyi donanımlı ve çok deneyimli bu nedenle gerçekten meydana gelirse bu zorlukların üstesinden gelme olasılığı yüksek. Dolayısıyla, şu anda bu senaryolardan korkmak için ciddi bir neden yok.

Sonuçlandıran Düşünceler

Nazarbayev'in son duyurusu ışığında, tüm sorumlu devlet adamlarının yapması gerektiği gibi davrandığı söylenebilir ve on yıllarca bir ülkenin başkanlığını yaptıktan sonra daha uzaklarda Afrika'daki veya yurduna daha yakın Tacikistan'daki gibi uluslararası meslektaşları için “aşamalı liderlik geçişini “başlatmanın uygun yolu hakkında önemli bir örnek oldu.

Kazakistan'ın gelecek Nisan seçimlerinden sonra yerine geçecek kim olursa olsun büyük “dengeleme” stratejisinden sapacağını ön görmenin güvenilir bir nedeni yok ve “kara kuğu” dengeleme senaryoları olasılığı düşük. Bu nedenle Kazakistan'ın istikrarlı kalacağı ve önemli jeostratejik rolünü oynamaya devam edeceği öngörülebilir.

Yazar: Andrew Korybko / Çeviri: Serap Balaman

SİYASETCAFE.COM