Milli Muharip Uçak KAAN'ın yer testleri sürüyor. TUSAŞ Genel Müdürü Temel Kotil'in "2028 yılında Türk Hava Kuvvetleri'ne 20 tane teslim edeceğiz" dediği 5. nesil uçağın ilk prototiplerinde 'F16 motoru' olarak bilinen General Electric üretimi F110 motoru kullanılıyor. TUSAŞ, KAAN'da tamamen milli imkanlarla üretilmiş 5. nesil bir motoru kullanmayı hedefliyor. Bu amaç doğrultusunda TUSAŞ Motor Sanayii'ne (TEI) KAAN motorunun 2028 yılına kadar hazır edilmesi talimatı verildi. 

Daha önce benzer ölçekte motor geliştirmiş ülkelerin bile böyle bir projeyi gerçekleştirmek için 10 yıla ihtiyaç duyduğuna dikkat çeken TEI Genel Müdürü Mahmut Faruk Akşit, takvimin sıkışıklığına işaret etti. 

Prof. Mahmut Faruk Akşit

PD170, PD220, TS1400, TF6000, TF10000 gibi motor projelerini aynı anda yürüten TEI'de KAAN motorunu üretmek için TRMotor şirketiyle birlikte çalışmaya başladıklarını söyleyen Prof. Akşit, hem üretim takvimi hem de motorun maliyetine ilişkin yaptığı açıklamada şunları söyledi:

200'Ü AŞKIN MÜHENDİS ÇALIŞIYOR 

TRMotor proje yöneticisi ve biz de altyapımızla birlikte mühendislik desteği veriyoruz. Projede ciddi bir şekilde ilerliyoruz ama bizden zor olanı değil imkansızı istiyorlar. Daha önce motor yapmış şirketler bunu 89 yılda yapabiliyorken biz 6 yılda TS1400'ü çalıştırdık; gerçekten müthiş bir hız... Üstelik ilk testlerinde hiç sorun çıkmadı, 10 günde bütün yer testlerini geçtik. Bu da harika bir başarı, Allah nazardan korusun. 

Aynı şeyi şimdi KAAN motorunda bekliyorlar. Teknoloji seviyesinde daha zora doğru gidiyoruz. 5. nesil bir savaş uçağı motoru istiyorsunuz ki, artyakıcıyı çalıştırmadan süpersonik uçuş yeteneği olan bir motordan bahsediyoruz. Çok zor bir motor; sıcaklıklar, basınçlar, her şey uç noktalarda... Artık malzemenin limitlerini zorluyorsunuz yani. 

Malzemeyi elde etmek de ayrı bir süreç. Bir yandan malzemeyi geliştireceksin ve 'uç malzeme' hem de... 5. nesil olacak; testlerini, karakterizasyonunu yapacaksın, çalıştığından emin olacaksın, ondan sonra tasarımda kullanacaksın... Bir yandan da tasarımın çok hızlı bitmesi isteniyor. 

F35 MOTORU 15 YILDA GELİŞTİRİLDİ 

Bu sınıfta bir motor yaklaşık 10 yıl... Hatta bazı motorlar mesela F35 motoru gibi motorlar 1415 yılı bulmuş. Bizden istenen süre ise 10 yılın altında... Sadece prototip bile 1,5 yıl sürüyor. Her bir parçasına özel kalıp yaptıracaksın. Deneyeceksin, dövme kalıp yapacak adam. Prosese oturtacak, sana bir tane dövüp verecek. Hem maliyeti yüksek hem imâl etme vakti çok uzun sürüyor. Sadece tasarım hazır olsa bile böyle bir motorun prototipini imâl etmesi 2 yıl sürer. '5 yılda yap uçur' diyorsunuz, bu o kadar kolay bir iş değil. 

Bir bebek bir anneden 9 ayda doğar. Hadi vitamin takviyesi yaptınız 7 ayda doğsun. 7 anneyi bir araya getirseniz bir ayda bir bebek almanız mümkün değil. Bunlar doğal fiziksel süreçler. Analizleri yapmadan, testleri yapmadan bir sonraki adıma geçemezsiniz. Bunları yapmak zorundayız. Bunun doğal süreci de 8 ilâ 10 yıl arasındadır. 

35 MİLYAR DOLARDAN AŞAĞI ÇIKMAZ

Keşke diyorum... 1930'larda, cumhuriyetimizin başında bu işlere başlanmış olsaydı şimdi çok daha farklı şeyler konuşuyor olurduk. Cumhuriyetin başında 30, 40, 45'li yıllara kadar bir şeyler yapılmış ancak sonra bunlar ne yazık ki korunamamış yetenekler. Yok olup gitmiş, arada bir fetret devri var. Son yıllarda devletimiz bu işlere yeniden eğildi. 

Deprem felaketini yaşadık. Milyonlarca kişi sokakta... Devletimiz 45 günde ev yapmaya çalışıyor, müthiş bir hızla. Kaynaklar oraya akıyor. Bir yandan bizim projelerimiz milyar dolar istiyor. Yani Milli Muharip Uçak sınıfında bir motor geliştirme bedeline açın bakın; F135, F119 gibi motorlar 7 ile 10 milyar dolara çıkıyor. Hadi biz Türkiye olarak bunu daha ucuza yapacağız ama nereden baksanız 35 milyar dolardan aşağı çıkmaz. Malzeme aynı malzeme... 

İşçiliği yarı yarıya ucuz yapsanız malzeme çok pahalı. Kobalt, nikel... Dünyanın en pahalı alaşımlarından süper alaşımlar yapacaksınız, bunlar bedava olmuyor.

F110 LİSANS ALTINDA ÜRETİLİR Mİ?

Şu anda F16'larımızda kullanılan F110 motorların tamamı Eskişehir'de üretildi. Parça parça üretilmedi ama parçalar birleştirilerek motor haline getirilip 29 bin libre itki üretecek motor haline getirilerek teslim edildi. Milli Muharip Uçak yerli motorlar hazır oluncaya F110 motorunu kullanacak. Bu motorların TEI'de yerli olarak üretilmesi için pazarlıklarımız devam ediyor. İnşallah aynı F16'da olduğu gibi Milli Muharip Uçağın motoru da ilk partide hiç olmazsa tasarım bizim olmasa da imalatı bizim olsun, Eskişehir'de üretilmiş motorlarla uçalım diye sıkıştırıyoruz General Electric'i. Üretim lisansı almak istiyoruz.