Whitall Kardeşler, İzmir'de hızla büyüyordu. 18541856 yılları arasındaki Kırım Savaşı ise onlar için dönüm noktası oldu. Charlton Whittall, Kırım Savaşı'nda Osmanlı Ordusu'nun atlarının yem ihtiyacı için 2000 pound'luk bir ödeme yaptı.
Savaş sonrasında Whittall Ailesi'ne mülk edinme hakkı tanındı. Aile 1880 yılında İzmir Limanı'nın tamamlanmasına katkı sağladı. Ardından ticaret ve madencilik gelirleriyle çok büyük bir ekonomik güce ulaştı. Whittall Kardeşler gemi ticareti yoluyla elde ettikleri kazançlarıyla bir süre sonra Bornova'da mülkler edinmeye başladı.
Charlton Whittall, kayınpederi J. B. Giraud'un yaşadığı Paterson Köşkü'nün yakınındaki evi, kardeşi ise araziyi aldı. Whittall'ler bu araziye daha sonra Büyük Ev'i yaptırdı. Kardeşlerden James Whittall 1878'de işlerini oğulları Edward, Richard Watson ve Herbert Octavius'a devretti.
Edward Whittall botaniğe merak sardı. Yaşantısının büyük bir bölümünü Anadolu'daki vahşi bitkileri, çiçekleri keşfetmekle geçirdi. Aile şirketinin ticari faaliyetleri ile çok fazla ilgilenmedi. Toros Kardeleni denilen çiçeği keşfedip Galanthus Whittallii adını verdi.
Doğadan topladığı soğanları Bornova'daki köşkünün bahçesine ekti. Yeni türler elde ettiği gibi, bunları İngiltere'ye çiçek fuarlarına göndererek tanıtımlarını da yaptı.
İngiliz bahçe kültürüne birçok yabani çiçek soğanı kazandırdı. Kardeşlerden Herbert Octavius ise firmaya uzun yıllar öncülük etti. Kendisine büyük saygı duyulan, sevildiği kadar da korkulan bir kişiliğe sahipti.
Herbert Octavius 1922 yılında Tunus'a gitti. Şirketler, kızkardeşi Mary Whittall tarafından yönetildi. Bu şirketler arasında Oriental Carpets Ltd., İzmir Yün Fabrikası ve İzmir Pamuklu Mensucat da vardı.
İLK FUTBOL TAKIMI
Ne Galatasaray ne Fenerbahçe ne de Beşiktaş... Anadolu'yu futbolla tanıştıran kulüp İzmir menşeli Smyrna FC idi. FC Smyrna (ya da diğer adıyla Bournabat FC), Türkiye'de kurulan ilk futbol kulübüydü. Kurucusu ise James Whittall'in oğlu Herbert Octavius Whittall'di. 1890'larda çekilmiş olan yukarıdaki fotoğraf ise Punta Çayırı'ndandı... Yani bugünkü adıyla Alsancak Stadı...
Smyrna FC, namı diğer Bournabat'lı futbolcular ne yazık ki maç yapacak rakip bulamıyorlardı. Çoğunlukla limana gelen gemilerden oluşan futbol takımlarıyla mücadele ediyorlardı. Ama en büyük rakipleri bir zamanlar FC Constantinople olan İstanbul Moda'lı Levantenler'in takımıydı. FC Constantinople daha sonra Moda FC adını almıştı...
BÜYÜK EV'DEN REKTÖRLÜK BİNASINA
İzmir'de Whittall Ailesi'nin yaşadığı Büyük Ev, farklı tarihlerde pek çok önemli ismi ağırlamıştır. Sultan Abdülaziz (1863), Edinburg Dükü Alfred Ernest Albert, 1910 yılında George V. adıyla İngiliz tahtına çıkacak olan George Frederick Ernest Albert (1886) ve Yunan prensi Andrew 1921) bu önemli konuklardan bazılarıdır.
Bina halen Ege Üniversitesi Rektörlük İdari Binası olarak hizmet vermektedir.
GÜZEL BIR TÜRK KÖYÜ
James Whittall, 1836 yılında 38 yaşında vefat etti. Whittall'i ölümünden önce İzmir'de ziyaret edenlerden biri de İskoç ressam David Wilkie'ydi. Wilkie, oradaki izlenimlerini şöyle anlatmıştı:
"Bay Whittall ile tekneyle İzmir Körfezi'nin sonuna kadar gittik. Eşeklere binip iki mil gidip Bonobat köyüne (Bornova) ulaştık. Güzel bir Türk köyü örneği ile karşılaştım."
YARIN: İZMİR'DE BAŞLAYAN İSTANBUL'DA SANSARYAN HAN'A ULAŞAN ÖYKÜ
