Fırat Nehri'nden sonra en büyük hidroelektrik potansiyele sahip olan Dicle Nehri üzerinde, enerji üretimi maksadıyla inşa edilen Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santrali'nde bugün ilk türbinde enerji üretimine başlandı.
Atatürk, Karakaya ve Keban Barajlarından sonra ülkenin en büyük 4. barajı, dolgu hacmi bakımından ise 2. büyük barajı niteliğini taşıyan Ilısu Barajı, Önyüzü Beton Kaplı Kaya Dolgu Baraj tipinde dolgu hacmi ve gövde uzunluğu bakımından Dünyada 1. sırada yer almaktadır.
Ilısu Barajı, 10,6 Milyar m³ depolama hacmi ile Atatürk ve Keban barajlarından sonra Türkiye'nin 3. büyük depolama hacmine sahip barajı olacak.
Ilısu Barajı ve HES, temelden 135 metre yüksekliğe, 24 milyon metreküp dolgu hacmine ve 1 820 metre kret uzunluğuna sahiptir.
Güneydoğu Anadolu Projesi'nin (GAP) en önemli tesislerinden biri olan Ilısu Barajı ve HES'in planlama çalışmaları 1950'li yıllara kadar uzanmaktadır. Hürriyet'te yer alan habere göre, DSİ Genel Müdürlüğü'nün kurulduğu 1954 yılından bu yana Dicle Nehri sularından yararlanmak adına çalışmalar yapılmış, "Ilısu Barajı" ismi ilk olarak 1980 yılında gündeme gelmiştir. Ilısu Barajı ve HES Projesi Kesin Proje Raporu Temmuz 1982 yılında hazırlanmıştır. Ülkemizin 70 yıllık hayali olan Ilısu Barajı'nın temeli 2008 yılında atılmış ve inşaat çalışmaları başlamıştır.
Ilısu Barajı, 2018 yılında su tutma aşamasına getirilmiş, ancak baraj göl sahasında kalan tarihi ve kültürel varlıkların korunup kurtarılmasına yönelik çalışmalar devam ettiğinden su tutulmamış, bu işlem 19.07.2019 tarihinde gerçekleştirilmiştir. 23 Nisan 2020'de Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 100. yıldönümü ve 23 Nisan Ulusal Egemenlik Çocuk Bayramı'nda ise Ilısu Barajı ve HES'in 6 türbininden birincisinin devreye alınmasına yönelik testlerin en önemli kilometre taşı olarak ilk döndürme (first run) işlemi gerçekleştirilmiştir. 19 Mayıs Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramımızda ise ilk türbinde elektrik enerjisi üretimine başlandı.
