Dolar 67 bandında bir iki ay dalgalanıp ekonomiye büyük hasar verdikten sonra düşmeye başladı. Bu düşüşün nedenleri nedir? Ne oldu da doların değeri düştü? Sıcak para mı geldi? Birileri 5 bandında mı spekülasyon yapıyor? Dolar inerçıkar sorun değil mi, diyeceğiz?
Gelin bu sorulara cevap arayalım:
Döviz kurunu, döviz piyasalarında, döviz talebi ile döviz arzı belirler.
DÖVİZ TALEBİ
Döviz talebini yaratan dış borçları ödeme ve tasarruf yapma amacıyla da olur.
DÖVİZ ARZI
Döviz kuru ile döviz arzı arasında pozitif bir ilişki vardır. Kurlar artınca döviz arzı da artar. Kurlar düşünce döviz arzı da azalır.
İhracat arttıkça döviz arzı artar. Eğer kurlar yükselirse ihraç ettiğimiz ürünlerin fiyatı ucuzlayacağından ihraç edilen mal miktarları azalır ve bu da ülkeye girecek döviz miktarının azalmasına sebep olur.
Döviz arzını artıranazaltan diğer işlemler; kurlarının artmasıyla tasarruf sahiplerinin milli paraya dönmeleri, IMF'nin sağladığı krediler, yabancı yatırımcının gelmesigitmesi, sıcak para girişi ve çıkışı gibi ekonomik olaylardır.
DÖVİZ KURLARINI DÜŞÜREN ETKENLER
Döviz kurlarını düşüren döviz talebinin azalması ise döviz talebinin azalmasını sağlayan hususlar da şunlardır: 1Faizlerin yükseltilmesi. 2Sıkı para politikası. 3Dolar endeksinin düşmesi. 4ABD ekonomisindeki gelişmeler. 5FED faiz politikası. 6Küresel gelişmeler. 7Enflasyonun düşmesi. 8Ülke içinde dövize endeksli işlemlerin kısıtlanması. 9İthalatın azalması. 10İhracatın artması. 11Yurtiçine sıcak para akışı. 12Yurtiçine yabancı yatırımcının gelmesi. 13Döviz swapopsiyon gibi işlemler.
DÖVİZ KURLARINI ARTIRAN ETKENLER
Döviz kurlarını düşüren etkenlerin ters seyretmesi döviz kurlarını artırır.
1Faizlerin düşmesi/düşürülmesi. 2Sıcak paranın gitmesi veya gelmemesi. 3Yabancı yatırımcının gelmemesi veya gitmesi. 4Enflasyonun yükselmesi ve ABD enflasyonu ile aradaki farkın açılması. 5FED'in faiz artırımına gitmesi veya gideceğinin belli olması. 6Savaş halleri. 7Terörün artması. 8Komşularla ve diğer ülkelerle olan diplomatik ilişkilerin bozulması. 9Petrol fiyatlarının artması ve enerji ithalatına ilişkin döviz talebinin artması.
BİZDE NASIL OLDU?
Kurları artıran her şey gerçekleşti ve dolar aldı başını gitti. Merkez Bankası (MB), Cumhurbaşkanından korkarak uzun süre faizleri artırmadı. ABD ile gerginlik tırmandı. Güneyde savaş ve dış ilişkiler kaygılı ortam yarattı. Kırılgan ekonomi dış borçlarını çeviremez oldu. Dövize talep had safhaya ulaştı. Merkez Bankası rezervleri eridi. Istakoz kabuğundan fırladı ve 7 TL'ye gelen dolar ekonomide tsunami yarattı. Ekonomi krize daha da derinden girdi.
PEKİ, DOLAR NEDEN DÜŞTÜ?
1Merkez Bankası faizleri ciddi biçimde artırdı.
2Ülke içinde dövizli ve dövize endeksli işlemlere sınırlamalar getirildi.
3Ülkeye kaynağı belli olmayan para girişi oldu.
4MB, TL'yi sıkılaştırıyor.
5Petrol fiyatları düşüyor.
6Trump bir gün siyah bir gün beyaz diyerek dünyayı şaşırtıyor.
7FED Başkanının ABD ekonomik büyümesi ve enflasyon beklentileri karşısındaki iyimser tutumu ve sanki FED faiz artırımını yapmayacak veya beklenen sayıda yapmayacak şeklinde bir algı oluşması.
8Türkiye'nin yüksek faizle (tefeci faizi) 4 milyar dolar dış borçlanması.
9Suriye'de nispeten sakin durumların olması.
DOLAR DAHA DÜŞER Mİ? DÜŞMELİ Mİ?
Dolar 5 liranın altına düşerse ihracatçı büyük darbe yer. Enflasyon yüzde 15'lerin altına düşmez. Kredi faizleri özel sektörü perişan etmiş durumda. Bu nedenle faizler daha da yükseltilemez. Sıcak paranın geleceği yok. Bize borç veren yok. Bize güven yok. Alınan tüm önlemler, parasal önlemler. Yapısal sorunlarımıza bu önlemler ilaç olmaz. Petrol fiyatları 60 dolarların altına düşmez.
Üstelik doların daha da ucuzlaması ihracatçıya ve turizmciye darbe vurur. Cari açık artar.
SONUÇ
Ne olursa olsun, bir şeyi suni olarak baskı altına alırsan bir süre istediğin sonucu alırsın. Ama bir süre... Sonrasında mızrak çuvaldan yine çıkar.
Çünkü bizim kriz "W" krizdir. Dolarda dalgalanmayı tekrar yaşamak zorundayız.
Döviz kuru ile dövize talep arasında negatif bir ilişki vardır. Kurlar düşünce dövize talep artar. Döviz kuru artınca dövize talep azalır.
İthal malların fiyatı döviz kuru düşünce TL cinsinden düşer, yani ucuzlar. Örneğin 1 dolar=5 TL iken ithal edilen bir ürünün fiyatı 100 dolar ise TL değeri 500 TL'dir. Diyelim ki bu üründen 1.000 adet ithal ediliyor. Bu durumda ödenecek ithalat bedeli 100 bin dolar, yani 500 bin lira. Doların 4 TL olduğunu varsayalım. Bu durumda bu ürünün fiyatı 400 TL olur. Bu durumda ucuzlayan aynı para ile bu maldan daha fazla miktar ithal edilebilir. Bu da dövize talebi artırır.
