Gençler yaşamadılar ama, bir dönem Türkiye’de madencilikte devlet, ETİBANK demekti. ETİBANK 1935 yılında 2805 sayılı Kanunla kuruldu. Görevi, elverişli madenleri işletip değerlendirmekti. 1 Temmuz 1938 gün ve 3437 sayılı Mahrukat Kanunu, ülkenin kömür ihtiyacının karşılanmasını da ETİBANK’a bir görev olarak verdi.
ETİBANK, Türkiye’nin bağımsızlığına ve ekonomik gücüne madencilik alanında çok önemli katkılarda bulundu. Bazı kamu işletmeleri önce ETİBANK’ın bünyesinde gelişti; ardından ayrılarak ayrı bir işletme haline dönüştü. Ayrıca, farklı bölgelerdeki işletmelerinde çalışan onbinlerce işçinin refah düzeyini yükseltti ve onların aralarındaki etnik köken ve dini inanç farklılıklarını kenara atarak, sınıf bilinciyle hareket edebilmelerinin nesnel koşullarını yarattı.
1954 yılında ETİBANK’ın işletmeleri şunlardı:
1 Ereğli Kömürleri İşletmesi,
2 Garp Linyitleri İşletmesi (Soma, Değirmisaz, Tunçbilek),
3 Şark Kromları İşletmesi,
4 Divriği Demir Madenleri İşletmesi,
5 Bakır İşletmeleri,
a Ergani Bakır İşletmesi,
b Murgul Bakır İşletmesi,
6 Keban Kurşun Madeni,
7 Keçiborlu Kükürtleri İşletmesi,
8 Etibank Elektrifikasyon Çalışmaları.
1954 yılından sonra ETİBANK’a bağlı bazı işletmeler ayrı birer işletmeye dönüştürüldü. Örneğin, Türkiye Elektrik Kurumu (TEK), Etibank’tan ayırılan işyerlerinden oluşturuldu. Buna karşılık, ETİBANK, madencilik alanında yeni işletmeler oluşturdu.
Özelleştirme dalgası öncesinde, 1980 yılında, Etibank’a bağlı müesseseler, bulundukları iller ve kuruluş yılları aşağıda sunulmaktadır:
Keçiborlu Kükürtleri İşlet. Müessesesi Isparta 1933
Şark Kromları İşlet. Müessesesi Elazığ 1934
Ergani Bakır İşlet. Müessesesi Elazığ 1939
Murgul Bakır İşlet. Müessesesi Artvin 1951
Küre Bakırlı Pirit İşlet. Müessesesi Kastamonu 1954
Üçköprü Maden İşlet. Müessesesi Muğla 1957
Emet Kolemanit İşlet. Müessesesi Kütahya 1958
Haliköy Madenleri İşlet. Müessesesi İzmir 1961
Bandırma Boraks ve Asit Fabrikası İşlet. Müessesesi Balıkesir 1968
Antalya Elektrometalurji Sanayi İşlet. Müessesesi Antalya 1970
Kırka Boraks İşlet. Müessesesi Eskişehir 1970
Seydişehir Alüminyum Tesisleri Müesseses Konya 1979
Keban Simli Kurşun İşletmesi Elazığ 1952
Konya Civa İşletmesi Konya 1969
Milas Boksit İşletmesi Muğla 1970
Özelleştirme dalgası ETİBANK’ı 1990’lı yılların sonlarında etkiledi. ETİBANK’ın bankacılık kısmı Bakanlar Kurulu’nun 26 Ocak 1998 günlü kararıyla özelleştirildi. ETİBANK’ın adı ETİ Holding A.Ş. olarak değiştirildi ve holdinge bağlı 8 şirket oluşturuldu:
1 ETİ Pazarlama ve Dış Ticaret A.Ş.
2 ETİ Bor A.Ş.
3 ETİ Alüminyum A.Ş.
4 ETİ Gümüş A.Ş.
5 ETİ Bakır A.Ş.
6 ETİ Elektrometalurji A.Ş.
7 ETİ Krom A.Ş.
8 ETİ Zeolit Kimya San. ve Tic.A.Ş.
ETİ Bakır A.Ş. 12 Nisan 2004 tarihinde, ETİ Gümüş A.Ş. 13 Ağustos 2004 tarihinde, ETİ Elektrometalurji A.Ş. 25 Ekim 2004 tarihinde, ETİ Krom A.Ş. 14 Eylül 2004 tarihinde, ETİ Alüminyum A.Ş. (Oymapınar Barajı ile birlikte) 2005 yılında özelleştirildi.
1988 yılında ETİBANK’ta 17 bin 321 işçi, 3 bin 753 sözleşmeli personel ve 2 bin 128 memur çalışıyordu.
ETİBANK, Türkiye’de devletçiliğin madencilik ve elektrik üretimi alanındaki temel taşıydı. ETİBANK’ın devletçiliği sayesinde Türkiye’nin bağımsızlığı güçlendirilmiş, halkın refahı yükseltilmiş, işçi sınıfı ve sosyal devlet anlayışı geliştirilmişti. ETİBANK’ı yok edenler, bağımsızlığımıza, halkın refahına ve işçi sınıfına büyük darbeler indirmiştir.
Yıldırım Koç
Aydınlık
