Çin Devlet Konseyi üyesi ve Dışişleri Bakanı Wang Yi, Afrika ve ASEAN ülkeleri gezilerinin ardından altı Batı Asya ülkesini ziyaret etti.

Bu gezi ve Batı Asya’nın güvenlik ve istikrarı için önerilen 5 maddelik plan, bölgemize barış ve istikrar getirme mücadelesinde önemli bir kilometre taşı.

Çin, ABD’nin Batı Asya’daki saldırganlığına karşı daha cesur tutum aldığını ilan etti. Tarihe kayıt düşmek için Çin ve ziyaret edilen ülkelerin resmî açıklamalarını tarih sırasına göre aktarıyoruz: (1)

SUUDİ ARABİSTAN ABD’YE KAFA TUTTU

Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi Batı Asya programına, 24 Mart’ta Riyad’da Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Farhan Al Saud görüşmesiyle başladı.

Wang, Çin ve Suudi Arabistan’ın kapsamlı bir stratejik ortaklığı paylaştığını belirtti. Çin, ideoloji ve değerler bahanesiyle Suudi Arabistan’ın içişlerine müdahalesine karşı çıkarken, ulusal durumuna uygun bir kalkınma yolu seçmesinde (Suudi Vizyonu 2030) Suudi Arabistan’ı desteklemektedir. Çin, Suudi Arabistan’ın Sinciang, Hong Kong ve Tayvan dâhil olmak üzere Çin’in temel çıkarlarıyla ilgili konularda Çin’e anlayışını ve tutarlı desteğini takdir ediyor. Birkaç Batılı ülkenin Çin’e, uydurmalara dayanarak Sinciang ile ilgili uyguladığı yaptırımlar, Çin’in iç işlerine bir müdahaledir. Çin’i bastırmayı ve kontrol altına almayı amaçlamaktadır. Böyle bir eylem, “orman kanunu” çağına bir geri dönüştür. Diğer tüm ülkeler tarafından ortaklaşa reddedilmesi gerekir. Çin’i desteklemek, BM Şartı’nın amaç ve ilkelerinin yanı sıra uluslararası adalet ve eşitliği desteklemektir. Çin ve Suudi Arabistan, egemenliklerini, ulusal haysiyetlerini ve kalkınma haklarını koruyarak stratejik güvenlerini daha da artıracak ve her alanda daha geniş işbirliğinin yolunu açacaktır.

Wang, Çin’in Suudi Arabistan’ı bölgesel barış ve istikrarı teşvik etmede önemli bir bölgesel güç olarak görmekten mutlu olduğunu ve Suudi Arabistan’ın Yemen krizini çözme girişimini desteklediğini vurguladı.

Orta Doğu’daki değişiklikleri göz önünde bulunduran Çin, bölge ülkelerinin isteklerine aktif bir cevap olma ve iradelerine saygıya dayanmailkesine bağlı olarak, bölgede güvenlik ve istikrarın sağlanması için beş maddelik bir girişim önerdi.

Çin ve Körfez İşbirliği Konseyi’nin yıllardır bir serbest ticaret anlaşması üzerinde müzakere ettiğini kaydeden Wang Yi, iki tarafın erken bir tarihte bir anlaşmaya varmasını umduğunu söyledi.

Dışişleri Bakanı Faysal: Suudi Arabistan, Çin ile dostane ilişkilerinden gurur duyuyor ve ilişkiyi iki halkın yararına ilerletmek için her türlü çabayı gösterecektir. Suudi tarafı, tüm ülkelerin kendi kalkınma yollarını seçme hakkına sahip olduğuna ve başkalarının talimatlarını takip etmek yerine, kendi halklarına hizmet etmeye adamaları gerektiğine inanır. Hiçbir ülke başka bir ülkeden üstün değildir ve hiçbir ülke başkalarına ne yapacağını söyleme hakkına sahip değildir. Diğer ülkelerin içişlerine karışmama ilkesi, uluslararası hukukta açık bir ilkedir. Suudi Arabistan, Çin’in Orta Doğu’daki güvenliğin korunmasında aktif bir rol oynamasını memnuniyetle karşılarken, Çin’in 5 maddelik girişimini takdir ediyor. Suudi Arabistan, serbest ticaret anlaşması müzakerelerini ilerletmek için Çin Körfez ülkeleri arasında ortak çaba göstermeye isteklidir.

TÜRKİYE İLE YATIRIM İŞBİRLİĞİNDE SIÇRAMA

Wang Yi Ankara’da, 24 Mart’ta Dışişleri Bakanı Mevlut Çavuşoğlu ve 25 Mart’ta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile bir araya geldi.

Erdoğan, kuruluşunun 100. yıldönümünde Çin Komünist Partisi’ni (ÇKP) içtenlikle tebrik etti ve Wang’dan içten selamlarını ve en iyi dileklerini Cumhurbaşkanı Xi Jinping’e iletmesini istedi. Erdoğan, AKP’nin dünyadaki siyasi partiler arasındaki işbirliğine katkıda bulunmak için ÇKP ile iletişimini güçlendirmeyi dört gözle beklediğini söyledi. Türkiye ile Çin arasında diplomatik ilişkinin kurulmasının 50. yıldönümünde Türkiye, Çin ile ilişkilerini geliştirmeye büyük önem veriyor, her türlü terörizme şiddetle karşı çıkıyor ve ikili ilişkilerin daha da geliştirilmesi için Çin ile daha yakın bağlar ve alışverişler kurmayı umuyor.

Erdoğan, Çin aşılarının güvenliğini ve etkililiğini tüm dünyaya ve Türk vatandaşlarına göstermek için Çin’in Kovid19 aşısı olduğunu söyledi. Türkiye, Çin ile aşı işbirliğini derinleştirmeye isteklidir. Türkiye, karşılıklı güveni artırmayı, mevcut işbirliği mekanizmalarını iyi kullanmayı, Orta Koridor projesi ile Kuşak ve Yol Girişimi arasındaki sinerjiyi teşvik etmeyi, demir ve kara yollarını geliştirmeyi, altyapı yatırımları alanlarında işbirliğini artırmayı dört gözle bekliyor. İkili ticaretin daha dengeli bir şekilde geliştirilmesi ve yerel para birimleriyle ticaretin teşvik edilmesini arzu ediyor. Türkiye, Orta Doğu’da güvenlik ve istikrarı sağlamak için Çin’in beş maddelik girişimine büyük önem veriyor ve bölgesel meselelerde Çin ile iletişimi ve koordinasyonu derinleştirmeye isteklidir.

Wang, Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in Erdoğan’a içten selamlarını iletti. Wang Yi, Çin’in ÇKP liderliği altında ulusal koşullarına uygun bir kalkınma yolu bulduğunu ve şimdi her açıdan modern bir sosyalist ülkeyi inşa etmek için yeni bir yolculuğa çıktığını söyledi. Çin, Türkiye ile dostane işbirliğini derinleştirmeye ve deneyim alışverişini güçlendirmeye isteklidir.

Wang, iki ülke arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasının 50. yıldönümü fırsatını değerlendiren Çin’in, iki halka daha fazla fayda sağlamak için ÇinTürkiye stratejik işbirliği ilişkilerinin sağlıklı ve istikrarlı bir şekilde geliştirilmesini istemektedir.

Wang, her iki tarafın da temel çıkarlarla ilgili konularda birbirlerini anlamaya ve desteklemeye devam etmesi gerektiğini vurguladı ve ÇinTürkiye ilişkilerinin siyasi temelini etkin bir şekilde korumak için birbirlerinin içişlerine karışmamada ısrar etti. Çin, KOVİD19 salgınıyla mücadelesinde Türkiye’ye yardımı sürdürmeye hazır. İki ülke, Kuşak ve Yol Girişimi ile Orta Koridor projesi arasındaki sinerjiyi daha da teşvik etmeli, 5G, yapay zekâ, büyük veri ve dijital ekonomi gibi yüksek teknoloji sektörlerinde işbirliğini güçlendirmeli ve büyük projelerde sağlam ilerleme kaydetmelidir. Çin, daha fazla Çinli işletmeyi Türkiye’den kaliteli ürün ithal etmeye ve Türkiye’ye yatırımı artırmaya teşvik edecek. Yükselen iki önemli ekonomi olarak Çin ve Türkiye, birliklerini sağlamlaştırmalı ve iletişimlerini derinleştirmeli, birbirlerinin kalkınma haklarını ve gelişmekte olan ülkelerin ortak çıkarlarını korumak için işbirliği yapmalıdır.

İRAN İLE 400 MİLYAR DOLARLIK ANLAŞMA

27 Mart’ta Wang Yi, Dışişleri Bakanı Zarif ile Tahran’da bir araya geldi.

Wang, Çin’in, herkes için küresel bir sağlık topluluğu inşasını ilerletmek için KOVİD19 ile mücadelede ve halk sağlığının korunmasında İran ile işbirliğini güçlendirmeye hazır olduğunu söyledi. Kuşak ve Yol Girişimi çerçevesinde Çinİran işbirliği, ikili ilişkilerin daha da gelişmesini sağlamak için hızlandırılmalıdır. İki ülke, diplomatik bağlarının 50. yıldönümünü, kültürel ve insanlar arası değişimleri aktif olarak yürütmek ve iki halk arasındaki dostluğu geliştirmek için bir fırsat olarak değerlendirmelidir. Çin, İran’ı 2022 Pekin Kış Olimpiyat Oyunlarına bir heyet göndermeye davet ediyor.

Wang, Ocak 2016’da kapsamlı bir stratejik ortaklık kurma kararına göre, iki ülkenin kapsamlı bir işbirliği planı yapmayı kabul ettiklerini söyledi. Bugün Çinİran kapsamlı işbirliği planını imzalayacağız. 25 yıla uzanan ve 400 milyar dolarlık yatırımı öngören, ekonomi ve kültür alanlarındaişbirliğini hedefleyen kapsamlı işbirliği bir örnek olacak.

Zarif, İran, Çin ile ilişkilerine büyük önem veriyor ve Çin ile işbirliğini güçlendirmek İran’ın yaptığı stratejik bir seçim. İran, Çin’i KOVİD19 salgınını başarıyla kontrol altına aldığı ve halkının güvenliğini korumada büyük başarılar elde ettiği için tebrik etti. Çin’in İran’ın virüse karşı mücadelesine verdiği yardımı takdirle karşıladığını vurguladı ve Çin ile salgın karşıtı işbirliğini ilerletmeyi umduğunu belirtti. İran, Çin’in yanında durma ve Çin üzerindeki Batı baskılarına karşı çıkma sözü verirken, ABD’nin uyguladığı tek taraflı yaptırımlara karşı mücadelede Çin’in sağlam desteğine teşekkür etti. İran, 2022 Pekin Kış Olimpiyat Oyunlarına katılmayı kuvvetle arzu etmektedir ve Batı’nın Oyunları boykot etme girişimlerine karşı çıkacaktır.

Her iki taraf da İran’ın nükleer sorunu hakkında derinlemesine görüş alışverişinde bulundu. Zarif, ABD’nin İran’a mantıksız taleplerde bulunmak yerine ilk adımı atması, İran’a karşı tek taraflı yaptırımları kaldırması ve Ortak Kapsamlı Eylem Planına (JCPOA) geri dönmesi gerektiğini söyledi. İran, bu konuda güvenilir bir ortak olan Çin ile yakın çalışmaya ve JCPOA’yı ortaklaşa yoluna sokmaya istekli olduğunu belirtti. Wang da JCPOA’yı uygulama konusunda İran’ın yanında olduğunu kaydetti.

Görüşmenin ardından iki bakan, Çinİran kapsamlı işbirliği planına ilişkin belgeyi imzaladı.

BAE İLE RADİKALİZME KARŞI İŞBİRLİĞİ

28 Mart’ta Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, Abu Dabi’de Dışişleri Bakanı Şeyh Abdullah bin Zayed Al Nahyan ile görüştü.

Wang, Çin ve BAE tarafından ortaklaşa yürütülen KOVİD19 aşısının Faz III denemesinin çok uluslu ve geniş çaplı klinik denemeler için rekor kırdığını ve salgına karşı uluslararası işbirliğinin teşvik edilmesine önemli katkılar sağladığını vurguladı. Çin, Kuşak ve Yol Girişimi ile BAE’nin 50 yıllık Ulusal Kalkınma Planının bağlantısını geliştirmek, enerji, yüksek ve yeni teknolojiler, finans ve yatırım gibi alanlarda karşılıklı fayda sağlayan işbirliğini genişletmek için BAE ile çalışmaya isteklidir. İki tarafın da terörle mücadele ve radikalleşmeyi önleme konusunda işbirliğini güçlendirmesi gerekiyor. Çin, BAE’nin Dubai’deki World Expo’ya ev sahipliği yapması için tam destek sunacak ve 2022 Pekin Kış Olimpiyat Oyunlarının başarısını sağlamak için tüm taraflarla birlikte çalışacak.

Şeyh Abdullah bin Zayed Al Nahyan, BAE’nin Çin gibi stratejik bir ortağa sahip olmaktan gurur duyduğunu söyledi. BAE, tek Çin ilkesini, Çin’in dünya medeniyetlerinin çeşitliliğini koruma çabalarını ve küresel ortak kalkınmayı teşvik etmede Çin’in lider rolünü destekliyor. BAE, sağlık, tarım, bilim ve teknoloji, iklim değişikliğiyle mücadele ve çölleşmeyi önleme gibi alanlarda Çin ile işbirliğini derinleştirmeyi umuyor. BAE, Orta Doğu’da barış ve istikrarı korumak için terörizmle mücadele etmek ve özellikle de radikalleşme alanında daha fazla çaba sarf etmek için Çin ile birlikte çalışmaya isteklidir. İki tarafın BM işlerinde daha fazla koordinasyon ve işbirliği yapmasını umuyor. BAE, Çin’in Dubai’deki World Expo’ya aktif katılımını takdir ediyor ve Pekin Kış Olimpiyatları’na ev sahipliği yapması için Çin’i destekliyor.

İki taraf, sağlık kanunlarının karşılıklı tanınması konusunda prensipte bir anlaşmaya varıldığını duyurdu. Görüşmelerin ardından, her iki taraf da ortak bir aşı sıvı şişeleme üretim hattı kurmak için çevrimiçi bir törene katıldı.

UMMAN’IN ÇİN DENİZ FİLOSU’NA DESTEĞİNE TEŞEKKÜR

Wang Yi, 29 Mart günü Umman Başbakan Yardımcısı Seyyid Fahd bin Mahmoud Al Said ile başkent Maskat’ta görüştü.

ÇinUmman ilişkisini büyük bir ülke ile küçük bir ülke arasındaki eşit, karşılıklı yarar sağlayan ve kazankazan ilişkisinin bir örneği olarak öven Wang Yi, Çin ve Umman’ın karşılıklı güveni artırarak stratejik ortaklıklarını sürekli olarak derinleştirdiklerini belirtti.

Wang, mevcut ziyareti sırasında iki tarafın Çin’in önerdiği Kuşak ve Yol Girişimi ile Umman’ın "2040 Vizyonu" arasındaki sinerjiyi derinleştirmeye ve iki halkın yararına ikili işbirliğini genişletmeye karar verdiğini kaydetti.

Çin’in Ortadoğu’da hiçbir zaman kendi kazanımlarını veya etki alanını aramadığını ve bölgedeki coğrafi rekabete katılmayacağını söyleyen Çinli bakan, ülkesinin Ortadoğu ülkeleriyle GüneyGüney işbirliğini teşvik etmeye hazır olduğunu vurguladı. Çin, Umman’a daha fazla ekonomik çeşitlilik sağlama stratejisinde yardımcı olmak amacıyla ticaret, yatırım, 5G ve bilgi teknolojisi alanlarında ikili işbirliğini artırmak istediğini belirtti. Çin, bölgesel Çin deniz eskort filosuna tesisler sağladığı için Umman’a teşekkür etti.

Umman’ın Çin ile dostluğunu önemsediğini kaydeden Fahd, ülkesinin Çin ile işbirliğini kuvvetli bir şekilde genişletmeye ve ikili bağların daha da gelişmesini teşvik etmeye istekli olduğunu söyledi. Ayrıca Çin’in dış politikasında karşılıklı güven ve karşılıklı fayda ilkesine tutarlı bir şekilde bağlılığını övdü ve Çin’in etkisini daha da artıracağı ve Orta Doğu’nun ve dünyanın parlak geleceğine daha fazla katkıda bulunacağı umudunu dile getirdi.

Fahd, Umman’ın Çin ile iletişimi ve koordinasyonu güçlendirmeye ve bölgesel barış ve istikrarı sağlamak için aralıksız çaba göstermeye istekli olduğunu söyledi.

BAHREYN İLE AŞI İŞBİRLİĞİ

WangYi, 29 Mart’ta Bahreyn’in başkenti Manama’da Bahreyn Kralı Hamad bin Isa Al Khalifa ile bir araya geldi.

Wang, Çin’in Bahreyn’in Çin’in temel çıkarlarıyla ilgili konularda Çin’e verdiği istikrarlı ve sağlam desteğini takdir ettiğini ve ikisi arasındaki dostluk ve işbirliğine dayalı ilişkileri geliştirmek için siyasi, ekonomik ve ticari, kültürel ve diğer alanlarda Bahreyn ile alışveriş ve işbirliğini güçlendirmeye istekli olduğunu söyledi.

Wang, Çin’in elinden geldiğince Kovid19 salgınına karşı mücadelesinde Bahreyn’e destek ve yardım sağlamaya devam edeceğini de sözlerine ekledi.

Kral Hamad, Wang’dan Başkan Xi’ye samimi selamlarını ve en iyi dileklerini iletmesini istedi. Çin’in, Bahreyn’in gelişimini güçlü bir şekilde destekleyen ikili işbirliğinde sağlam bir karşılıklı güven tesis ettiklerini ve verimli sonuçlar elde ettiklerini söyledi.

Kral Hamad, Bahreyn’in Kovid19 aşısının Faz III uluslararası klinik denemesini yürütmede Çin ile ilk işbirliği yapan ülkeler arasında olduğuna dikkat çekerek, Çin ile aşı işbirliğini derinleştirmeyi umduğunu belirtti.

Bahreyn, Çin’in gelişiminde elde ettiği başarıları takdir ediyor ve insan hakları kavramlarına ilişkin dar görüşlere karşı çıkıyor, diğer ülkelerin içişlerine karışmama ilkesine bağlı kalmayı kabul ediyor, meşru haklarını ve çıkarlarını korumada Çin’i destekliyor.

GEZİNİN BEŞ SONUCU

1. Çin, ABD’nin Çin’i kuşatma politikasına, güney ülkelerinin dayanışmasını örgütleyerek karşı duruyor. Batı Asya’da askeri olarak yenilen ABD’nin çıkartılması sürecine aktif olarak katılıyor.

2. Çin, Kuşak ve Yol Girişimi ile katılan her ülkenin ulusal kalkınma politikaları arasındaki uyumu geliştirmeye özel bir önem veriyor.

3. Çin, Orta Asya ülkeleri ile Batı Asya ülkelerinin demir, deniz ve kara yolları ağıyla birleştirilmesini, Asya’nın güvenliği ve istikrarı için ana etken olarak görüyor.

4. Çin, Müslüman Batı Asya, Kuzey Afrika ve Orta Asya ülkeleriyle işbirliğini geliştirerek, ABD’nin kışkırttığı Doğu Türkistan ayrılıkçılığına set oluşturuyor.

5. ABD’nin başını çektiği Atlantik Kampı’nın Pekin’deki 2022 Kışı Olimpiyatlarını “Uygurlara soykırım” suçlamasıyla boykot etme çabalarının önüne geçiyor.

GÜN IŞIYOR BAHTIMIZ GÜLÜYOR

Sabah, gecenin en karanlık anında başlar. Batı Asya, 40 yıldır ABD saldırganlığına en fazla bedel ödedi. ABD imparatorluğu, başta Türkiye olmak üzere, İran, Suriye, Irak, Filistin ve Yemen halkının silahlı direnişiyle yıkılıyor. Türkiye, İran ve Rusya’nın kurduğu Astana Platformu ile bölge ülkelerinin kendi çözümlerini oluşturma çabası, Çin’i de yanına çekti. Batı Asya artık Asya’nın derinliklerinden güç alıyor.

Sosyalizmde ısrar eden Çin, Müslüman halkların bağımsızlıkve kalkınma mücadelesinin de en büyük destekçisi.

Adnan Akfırat

Aydınlık