Z. RUHSAR ŞENOĞLU

Türkiye İş Bankası, Asya Altyapı Yatırım Bankası (AIIB) ile 12 Eylül 2022 tarihinde 100 milyon ABD doları tutarında 5 yıl vadeli bir kredi anlaşması imzaladı. Bu anlaşma, Asyalı bankanın son yıllarda Türk devletine ve Türk şirketlerine sağladığı büyük kaynağın küçük bir parçası. AIIB, 2018 yılında kredilendirmeye başladığı Türkiye’ye, bugüne kadar 3,5 milyar doları aşkın kaynak sağladı.

AIIB’nin resmi internet sitesinde, mart ayında yer alan bir yazıda şu satırlara yer veriliyordu: “AIIB, 2018'den beri Türkiye'de faaliyet gösteriyor, ülkenin iklim taahhütlerinin yerine getirilmesine yardımcı olacak projeleri ve enerji verimli ulaşım sistemlerinin geliştirilmesini destekliyor. AIIB bugüne kadar Türkiye pazarında çeşitli sektörlerde 15 projede 3,5 milyar ABD dolarının üzerinde taahhütte bulunmuştur.”

‘AZ DEĞİL, DAHA BÜYÜK ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ’

27 Kasım 2021 tarihinde AIIB’nin Türkiye’ye sağladığı kredilerin toplamı, o tarihte yine kendi sitesinde yayınladığına göre 1,45 milyar dolardı. Söz konusu yazıda şu ifadelere yer veriliyordu: “Genişletilmiş kredi, AIIB'nin TKYB'ye olan toplam devlet destekli taahhütlerini 600 milyon ABD dolarına ve son dört yılda Türk finans kuruluşlarıyla imzalanan toplam (devlet ve devlet dışı onaylı) taahhütlerini 1,45 milyar ABD dolarına yükseltti.”

AIIB Türkiye’ye on ayda, daha önce dört yılda sağlanan desteğin de üzerinde 2 milyar doları aşkın kredi açarak, toplam desteği bir kattan fazla artırdı.

AIIB’in beş yılda dünya çapında yatırımlara verdiği desteğin tutarı da 22 milyar doları aştı. AIIB Başkanı Jin Liqun, 16 Ocak 2022 tarihinde New York’ta yaptığı bir konuşmada şöyle diyordu:

“Ortak kaderimiz için çok taraflılık hiç bu kadar kritik olmamıştı. İnsanlığın karşı karşıya olduğu büyük zorlukların üstesinden gelebilmek için çok taraflı bir yaklaşıma olan ihtiyaç hiç bu kadar keskin olmamıştı. Daha az değil, daha büyük uluslararası işbirliği.”

GÖREV: YARININ SÜRDÜRÜLEBİLİR ALTYAPISINI FİNANSE ETMEK

AIIB, görev tanımını yaparken, “Yarınınsürdürülebilir altyapısını finanse etmek” ifadesini kullanıyor ve “AIIB, gelişmekte olan ülkelerin yeşil, teknoloji destekli ve bölgesel bağlantıyı destekleyen altyapı yatırımlarında ihtiyaç duydukları sermayeye kanalı açar” diyor. Ocak 2016'da Pekin'de faaliyete başlayan, dünya çapında 104 üyeye ulaşan AIBB, 100 milyar dolarla “TripleA derecesinde” sermayeye sahip. Asyalı Banka, başta Asya ülkeleri ve KuşakYol güzergâhındaki ülkeler olmak üzere, tüm gelişmekte olan ülkelere açtığı büyük kredilerle ve kimi karşılıksız yardımlarla öne çıkıyor.

İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Gamze Yalçın da AIIB ile imzalanan son kredi anlaşmasına ilişkin değerlendirmesinde, AIIB’nin saygınlığına vurgu yapıyordu: “Bankamızın işbirliği içerisinde olduğu uluslararası finansal kuruluşları arasına AIIB gibi saygın bir kurumun da katılmasından büyük memnuniyet duyuyoruz.”

AIBB’nin Türkiye’ye açtığı kredilerden bazıları şöyle:

ISPARTAKULEÇERKEZKÖY DEMİRYOLUNA 338 MİLYON DOLAR

AIIB, railwaytechnology.com’un haberine göre, 2021 Aralık ayında IspartakuleÇerkezköy Demiryolu Projesi için 338,02 milyon dolar mali yardımda bulundu. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) tarafından ortak finanse edilen bu projeye EBRD de 169,01 milyon dolar kredi sağlayacak.

Proje kapsamında IspartakuleÇerkezköy arasında çift hatlı, elektrikli elektrikli yüksek hızlı demiryolu kurulacak. Proje, AvrupaKafkasAsya Ulaştırma Koridoru (TRACECA) ve HalkalıKapıkule Demiryolu Hattı (HKRL) kapsamında. TRACECA, Karadeniz havzası, Güney Kafkasya ve Orta Asya bölgelerinde iş, ulaşım ve ekonomik bağlantıyı güçlendirmeyi amaçlıyor. Yeni rota, TransAvrupa Ulaştırma Ağına (TENT) uygun, AB standartlarında bir ulusal demiryolu ulaşım koridoruna erişim sağlayacak.

YENİLENEBİLİR ENERJİ  İÇİN AK FİNANSAL KİRALAMA’YA 50 MİLYON DOLAR

Resmi sitesinden geçen ağustos ayında yayınladığı bilgiye göre AIIB, çevre ve sosyal politikalar fonundan, Türkiye’deki yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği ile ilgili yatırımlara finansal destek sağlanacak. AIIB, Ak Finansal Kiralama A.Ş. aracılığıyla ve finansal kiralama yöntemiyle,söz konusu şirketlere 5 yıl vadeli 50 milyon dolar borç verecek.

TKYB KANALIYLA YEŞİL ENERJİYE 300 MİLYON DOLAR KAYNAK

Yine internet sitesinde 27 Kasım 2021 tarihinde yayımlanan habere göre AIIB, Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası (TKYB) kanalıyla Türkiye'de Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Projeleri için 100 milyon ABD doları ek kaynak sağladı. Bu onay, AIIB'nin 12 Kasım 2019'da Yönetim Kurulu tarafından onaylanan 200 milyon ABD doları tutarındaki ilk krediyle birlikte AIIB'nin kredi taahhüdünü toplam 300 milyon ABD dolarına çıkardı. Sitedeki yazıda “AIIB'nin ek finansmanı Türkiye Cumhuriyeti'nden bir garanti ile desteklenmektedir.” denildi.

Makalede ek kredinin, Türkiye'de rüzgar, güneş ve biyokütle gibi yenilenebilir enerji alanında özel sektör projelerine borç olarak aktarılacağı belirtiliyor. AIIB Yatırım Operasyonlarından Sorumlu Başkan Yardımcısı Konstantin Limitovskiy, makalede yer alan demecinde, "Bu, Türkiye'yi karbondan arındırma hedeflerine daha da yaklaştıracak daha fazla rüzgar ve güneş enerjisi anlamına geliyor." diyor.

Makalede ayrıca şu satırlara yer veriliyor: “(TKYB portföyündeki yatırımlarla kurulacak tesislerin) toplam gücünün 1,260 gigawatt saate (GWh) kadar elektrik üretmesi ve alt projeler tamamen devreye alındığında her yıl 725 bin tondan fazla CO2 eşdeğeri karbon emisyonu sağlaması bekleniyor. AIIB'nin ilk kredisinden yararlanan (130 MW'tan fazla kurulu gücü temsil eden) beş alt proje, Temmuz 2021 sonu itibariyle tamamlandı. Onaylanan ek krediyle birlikte TKYB'nin yenilenebilir enerji portföyünün boyutunu daha da genişletmesi bekleniyor.

Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası Genel Müdürü İbrahim Öztop da makalede yer alan demecinde şöyle konuşuyor:  “AIIB'den aldığımız bu ek finansman ile sürdürülebilir kalkınma stratejimiz doğrultusunda yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği yatırımlarını desteklemeye devam edeceğiz. AIIB ile işbirliğimiz kapsamında 200 milyon ABD doları tutarındaki ilk anlaşma Aralık 2019'da imzalandı. Aynı amaca yönelik bu yeni anlaşma, iki banka arasındaki yakın ilişkinin ve ülkemize duydukları güvenin bir göstergesidir. AİB'e yıllardır devam eden bu değerli iş birliği için teşekkür ederiz.”

OSMANGAZİ’YE 75 MİLYAR DOLAR

Zorlu Enerji'nin elektrik dağıtım şirketi Osmangazi Elektrik Dağıtım AŞ (OEDAŞ) ile AIIB'nin ilk Türk lirası kredisi 7 Mart 2022 tarihinde imzalandı. AIIB, krediyle, Osmangazi bölgesinin elektrik dağıtım şebekesinin genişletilmesine, iyileştirilmesine ve verimliliğinin artırılmasına katkıda bulunmayı amaçladığını bildirdi. Açıklamada “Bu, AIIB'nin bir elektrik şebekesi imtiyazı için devlet destekli olmayan ilk finansmanıdır ve sürdürülebilir sanayi sektöründe gelecekteki yatırımların önünü açacak niteliktedir. OEDAŞ'ın orta ve alçak gerilim hava hatları, yeraltı hatları, iletim bağlantı hatları ve trafoların tedariki, inşası ve işletilmesine yönelik çabalarını destekleyecektir.” deniyor.

Yazıda ayrıca “AIIB kredisi, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, Uluslararası Finans Kurumu, Hollanda Kalkınma Finansmanı Şirketi ve Emirates NBD'nin bir parçası olan Denizbank AŞ'yi içeren 350 milyon ABD Doları eşdeğeri konsorsiyum finansmanının bir parçasıdır. Kredi aynı zamanda AIIB'nin IFC ve FMO ile Türkiye'deki ilk ortak finansmanı olma özelliğini de taşıyor.” ifadelerine yer veriliyor.

AIBB’nin iklim finansmanını 2030 yılına kadar 50 milyar dolara çıkarması bekleniyor.

HÜKÜMETE 250 MİLYON DOLAR ‘HALK SAĞLIĞI KREDİSİ’

22 Haziran 2022’de onaylanan ve doğrudan Türk Hükümetine verilen 250 milyon dolarlık kredinin hedefi “halk sağlığı”ydı. AIIB internet sitesinde amacın “Türkiye'de KOVID19 aşılarına ekonomik ve adil erişimi sağlamak ve aşılama sistemini güçlendirerek etkin aşı dağıtımının sağlanmasına yardımcı olmak.” biçiminde ifade ediliyor.  Kredinin AIIB'nin KOVID19 destekleri kapsamında, Dünya Bankası’nın Nisan 2020'de onaylanan Türkiye’ye 100 milyon dolarlık Acil Kovid Projesine Ek (ya da ortak) Finansman niteliğinde olduğu kaydediliyor. Uygulama döneminin Temmuz 2022'den Aralık 2023'e kadar olması planlanmış.

AKBANK AIIB’DEN FON ALAN İLK TÜRK MEVDUAT BANKASI

Akbank, 2021’de AIIB’den fon sağlayan ilk Türk mevduat bankası oldu. Akbank’tan yapılan açıklamada “Ülkemize 7 yıl vadeli 100 milyon ABD Doları tutarındaki fon için 17 Ağustos'ta düzenlenen imza törenine AIIB Başkan Yardımcısı Konstantin Limitovskiy de katıldı. Akbank Kurumsal ve Yatırım Bankacılığından Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Levent Çelebioğlu sağlanan yeni finansmanın Kovid19'dan olumsuz etkilenen KOBİ'lerin sermaye ve likidite ihtiyaçları için kullanılacağını bildirdi.” deniyordu.

KALKINMA BANKALARINA 500 MİLYON DOLAR

2 Temmuz 2020 tarihinde AIIB, koronavirüs salgınının etkilerini azaltmak için Türkiye Kalkınma Yatırım Bankası (TKYB) ve Türkiye Sınai Kalkınma Bankası'na (TSKB) 500 milyon dolarlık krediyi onayladı. AIIB, Hazine ve Maliye Bakanlığı garantisi altında TKYB'ye 300 milyon dolar, TSKB'ye ise 200 milyon dolar kredi verdi.  (TKYB yüzde 99.08'lik hissesi bakanlığa ait, TSKB ise özel sermayeli bir yatırım ve kalkınma bankası.)

İZMİR METROSUNA 60 MİLYON DOLAR

AIIB, Ağustos 2021’de İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne, metro hattının kapasitesin ve verimliliğini artırmak ve genişletmek için 60 milyon ABD doları tutarında bir kredi anlaşması imzaladı.

EXİMBANK’A 250 MİLYON DOLAR

Türk Eximbank, AIIB’den Mayıs 2021’de 250 milyon dolar kredi sağladı. Hazine ve Maliye Bakanlığı garantisi altında sağlanan kredi 4,5 yıl vadeliydi.

İŞ BANKASI’NA 100 MİLYON DOLAR

Türkiye İş Bankası, AIIB ile 12 Eylül 2022 tarihinde 100 milyon ABD doları tutarında 5 yıl vadeli yeni bir kredi anlaşması imzaladı. Kredinin, küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ) likidite ihtiyaçlarının finansmanında ve işletme sermayesinin güçlendirilmesinde kullandırılacağı vurgulandı.

YAPI KREDİ’YE 30 MİLYON DOLAR

Yapı Kredi 3 Temmuz 2022 tarihinde, Asya Altyapı ve Yatırım Bankası AIBB’den 2 yıl vadeli 30 milyon dolarlık kredi anlaşması yaptı. Banka sağladığı bu kaynakla KOBİ ve ticari müşterilerine destek olacağını açıkladı.

ÇİN EXİMBANK’TAN ZİRAAT’A 1 MİLYAR DOLAR

Ziraat Bankası, Çin Eximbank (The Export Import Bank Of China) ile 31 Mart 2021 tarihinde 400 milyon dolarlık kredi anlaşması imzaladı. Banka, 320 milyon dolar ve 500 milyon Çin yuanı olmak üzere iki ayrı dilimde sağlanan uygun maliyetli krediyle yerel paralarla ticaretin geliştirilmesine ve artırılmasına katkı sağlanacağını bildirdi. Bankadan yapılan açıklamada, ağırlıklı olarak Çin ve Türkiye arasında dış ticaret yapan firmalara kullandırılacağı belirtilen kredinin, Çin Kalkınma Bankası ile 2017'de imzalanan 600 milyon dolar tutarlı ikili kredi anlaşmasından sonra Çin bankaları ile olan yakın iş birliğinin bir diğer önemli kilometre taşı olma özelliği taşıdığı ifade edildi.

ÇİN BANKALARINDAN VAKIFBANK’A 1.3 MİLYAR DOLAR

Vakıfbank, Aralık 2021’de, Çin Kalkınma Bankası'ndan 3,5 milyar yuan (560 milyon dolar) kredi sağladı. 3 yıl vadeli kredi anlaşması, iki banka arasındaki ilk ikili anlaşma olarak kaydedildi. Banka 2017 yılında ICBC’den 3 yıl vadeli 250 milyon dolar kredi almış, 2020 vade sonunda yine 3 yıl olacak şekilde 325 milyon dolar ile anlaşma yenilenmişti. Banka, 2019’da Çin Eximbank ile 1 yıl vadeli 140 milyon dolar tutarında kredi anlaşması imzalanmıştı. Bu işlemlerin toplamında elde edilen kaynak büyüklüğü 1,3 milyar dolara yaklaştı.