Çinlilerin kendi ifadeleriyle “Çin ekonomisi, yüksek hızlı büyümeden, yüksek kaliteli kalkınma dönemine girdi. Yeni sanayileşme, bilgi teknolojisi, kentleşme ve tarımda modernleşme bu dönemde hız kazanacak.” Çin’de günümüzde dilden düşmeyen kavramlar; reform, dışa açılma ve inovasyon.

KEŞİFLERİN VE GELİŞİMİN ÜLKESİ

Beijing (Pekin)’de ve Guangzhou’da gördüklerimiz, devinim halinde ve sürekli yenilik peşinde olan bir ülkeyi zihnimize kazıdı. Çok çalışan, verimliliği artırmayı parola edinmiş, değişime kolay uyum sağlayan bir toplum... Keşiflerin, buluşların ve gelişimin ülkesi. Rakamlar da bunu doğruluyor.

2018’de Çin’in ArGe harcaması GSYİH’nin yüzde 2.19’unu oluşturdu. Çin dünya sıralamasında bu alanda ikinci sırada. Çin’deki buluşlar için patent başvurusu sayısı 1990’da yaklaşık 10.000 iken, bu sayı 2017’de 1.38 milyona çıkmış. Çin özellikle yüksek teknoloji alanında büyük ilerleme kaydediyor. Kuantum telekomünikasyon, süper bilgisayarlar, havacılık, yapay zekâ, beşinci nesil mobil ağ teknolojisi (5G), mobil ödeme, yeni enerji araçları, yüksek hızlı tren ve finansal teknoloji, Çin’in dünya lideri olduğu alanlar.

Çinli telekomünikasyon şirketleri aktif olarak “küreselleşiyor” ve dünya çapında daha fazla insana fayda sağlamak için küresel dijitalleşmeyi teşvik ediyorlar. 2018 yılında, Huawei 170’ten fazla ülke ve bölgede 1.500’den fazla ağı destekleyerek dünyadaki 3 milyardan fazla kişiye düzgün iletişim imkanı sağlamış.

Nükleer silahlar ve balistik füzeler başta olmak üzere, savunma sanayiinde çok büyük mesafe alınmış. Yapay uydular fırlatan ve insanlı uzay uçuşlarına hız veren Çin, uzay teknolojileri alanına da yoğunlaşmış durumda. Dünyadaki aşırı yoksulluğu yok etme konusunda çok etkili olacak süper hibrit pirinç ve sıtmaya karşı milyonlarca insanın tedavisinde kullanılan artemisinin ilacı da Çin’de icat edilen ve Çinliler için övünç kaynağı olan buluşların başında geliyor.

Görüştüğümüz yetkililer tüm bu başarıların Çin’e özgü sosyalizm sayesinde gerçekleştiğini belirtiyorlar ve ayrıca uyarıyorlar: “Dünyada bazı ülkeler körü körüne Batı modelini kopyaladılar veya onu kabul etmeye zorlandılar. Fakat ne ekonomik kalkınma ne de siyasal istikrar sağlayamadılar. Tam tersine ekonomik krizlere, iç savaşlara ve toplumsal kargaşa ortamına sürüklendiler.”

ÜLKEYİ KALKINDIRIRKEN DÜNYAYA FAYDA

Çin daha önce hiç olmadığı kadar dünya üzerinde etkili. Dünyanın da dikkati Çin’e yönelmiş durumda. Git gide daha fazla yabancı firma Çin’e yatırım yapıyor. Çin, dünyanın en çok doğrudan dış yatırımcı çeken ikinci ülkesi. Öte yandan da Çinli şirketler uluslar arası alanda faaliyetlerini gün geçtikçe geliştiriyorlar. 2001’den 2018’e, Çin’in mal ithalatı 244 milyar dolardan 2.1 trilyon dolara çıktı. Yıllık yüzde 13.6 oranında bir büyümeye tekabül ediyor, bu da dünya ortalamasından yüzde 6.8 daha yüksek. Çin’in ülke dışına giden doğrudan yatırımları 2018 yılında 143 milyar doları buldu; bu ise 2002 rakamlarının 53 katı.

Çin Halk Cumhuriyeti, 20132018 yılları arasında dünyanın ekonomik büyümesinin ortalama yüzde 28’den fazlasını oluşturdu. Sadece 2018 yılında, yarım milyon yabancı öğrenci Çin’e öğrenim görmeye geldi. Yine aynı yıl dünyayı gezen 150 milyon Çinli turist sayısıyla, bu alanda da 1 numara Çin. Çin hem “dünyanın fabrikası”, hem de dünyanın en büyük pazarı. “Ülkeyi kalkındırırken, dünyaya fayda sağlamaya devam edeceğiz” diyorlar.

‘HAVA İPEK YOLU'NUN ÖNEMLİ ARACI

Guangzhou ziyaretimizde Kuşak Yol Projesi’nin Hava İpek Yolu ayağında önemli misyon yüklenen Güney Çin Hava Yolları’nı ziyaret ettik.

Asya’nın en büyük dünyanın dördüncü büyük hava yolları şirketi olan Güney Çin Hava Yolları’nın Genel Müdür Yardımcısı Lin Zhang ve beraberindeki heyetin verdiği bilgilere göre;

840 uçağı bünyesinde bulunduran şirket, günde bin 100 sefer yapıyor.

38 ülkede 150 milyondan fazla insana hizmet veriyor.

15 dilde internet sitesi ve 5 farklı ödeme yöntemi ile olabildiğince çok insana ulaşmaya çalışıyor.

Türkiye’de de avro ile ödeme imkanı sunuyor ve Türkçe internet sitesi var.

İki yıl önce en güvenli hava yolu ödülüne layık görülmüş.

Şirket kendisini “Geleneğe saygılı ama yenilikçi” olarak tanımlıyor.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Temmuz ayında Çin resmi haber ajansı Xinhua’ya verdiği demeçte “İstanbul Havalimanı’nın Çin’in ‘Hava İpek Yolu’nun en önemli merkezlerinden biri haline geleceğine inanıyoruz” demişti.

DENİZ İPEK YOLU'NUN EN ÖNEMLİ LİMANI

Çin’in Beijing ve Şangay’dan sonra en büyük üçüncü kenti olan Guangzhou İnci Nehri üzerinde kurulmuş ve önemli bir ulusal ulaşım merkezi ve ticaret limanı olarak hizmet veriyor. 14 milyon nüfusu barındıran kent 2 bin 200 yıllık geçmişe sahip. 1957 yılından bu yana her ilkbahar ve sonbaharda yılda iki defa düzenlenen Uluslararası Kanton İthalat ve İhracat Fuarı üreticiler, bilimsel araştırma enstitüleri ve yabancı sermayeli işletmeleri bir araya getiriyor. Guangdong eyaletinin başkenti olan şehir, “Dışa açılma” reformunun ilk uygulandığı iki bölgeden biri. Hong Kong’a bir saat uzaklıkta ve ilk adım attığınız anda sizi karşılayan devasa gökdelenler şehre yüklenen misyonla uyumlu. Guangzhou caddelerinden geçerken gördüğünüz şey yanlarında sıralı ağaçlar (gerçekten de iki yanında ağaç olmayan cadde neredeyse yoktu) ve ağaçların arkasında yükselen benzer yüksek binalar. O kadar düzenli inşa edilmiş ki o devasa yapılar bile gözünüzü yormuyor.

TARİHİ 900’LÜ YILLARA DAYANIYOR

Ticaret kenti olan Guangzhou aynı zamanda Deniz İpek Yolu’nun en önemli limanlarından biri.

Deniz İpek Yolu Müzesi’nin kuruluşunu anlatan “Nanhai I ve Deniz İpek Yolu” kitabına göre 1987’de gün yüzüne çıkarılan, Deniz İpek Yolu üzerinde bulunmuş en eski, en büyük ve en iyi korunmuş geminin içinde bulunan eserler dikkate alındığında Deniz İpek Yolu’nun tarihi Song Hanedanlığı dönemine (9601279) dayanıyor. Yine rivayete göre Marco Polo, Çin’e Deniz İpek Yolu üzerinden gelmiş, dönüşte yine Çin’in Guangzhou limanından gemiye binerek bu yolu izleyip Venedik’e dönmüş.

Çin yönetimi kente tarihi özelliğini çağımıza uygun biçimde yeniden kazandırmak için büyük yatırımlar yapmış ve kenti hem hava yolu, hem deniz yolu için önemli merkezlerden biri haline getirmiş.

GÜNLÜK YAŞAM VE GELENEK

Çin’e adım attığınız andan itibaren kültürel açıdan çok farklı olduğunu zaten görüyorsunuz. Guangzhou’da da kültürü şekillendiren en önemli şey sıcaklık ve nem. Yazın yüzde 90’lara ulaşan nem oranı günlük yaşamın alışkanlıklarını şekillendirmiş. Acısız ve tuzsuz mutfağa bir de her yemek öncesi servis edilen soğuk çay da eklenmiş. Yemek servislerinden sonra “teşekkür ederim” demek yerine iki parmağınızı masaya vuruyorsunuz “şükranlarımı sunuyorum” niyetine. Tüm bu alışkanlıklar bize yeniydi ancak rehberimiz, Guangzhou geleneklerini anlatırken bir benzerlik dikkatimizi çekti. Onlarda da düğünlerde gelin ve damada katkı olsun diye para yardımı yapılıyormuş. Düğünlerde kırmızı bir zarfın içinde, düğün sahiplerine para veriliyormuş ancak bu son dönemde biraz değişmiş. Yine kırmızı paketin içerisinde sunulan para düğün sahiplerince köşesi yırtılıp geri verilmeye başlanmış bu “Dostluğunuz bize yeter paraya gerek yok” anlamına geliyormuş.

Bir de Guangzhou’da konuşulan şive Mandarin’den farklıymış. Mandarin’de dört farklı ton varken Guangzhou’da konuşulan şivede dokuz farklı ton varmış. Aradaki farkı anlamak için rehberimizden örnek vermesini istedik. “Ce” sesinin dokuz farklı tonunu seslendirdi. Her tonunun farklı anlama geldiğini söyledi. Tabi aradaki farkı anlamadık, ne biz ne de yanımızda Beijing’den gelen diğer iki rehber.

BİRAZ DA TARİH

Guangzhou turistik sayılabilecek bir kent değil. Ancak bir kaç müzesi görülmeye değer. Bunlardan biri de Chen Clan Ancestral Hall (Chen Clan Academy). Qing Hanedanlığı tarafından 1888’de yapımına başlanmış ve 1893’te tamamlanmış akademik bir tapınak olan Chen Clan Academy, bir dönem orta düzeyde okul olarak da kullanılmış, günümüzde de müze olarak ziyaretçilere açılmış. Toplam 19 bina, 6 avlu ve 9 salonu bulunan yapıdaki seramik süslemeler ile tahta ve fildişi oymalar hayranlık uyandırıyor. 1988 yılında “Devlet Koruması altındaki Kültürel Emanetler” listesine eklenmiş yapı, Guangzhou’nun geleneksel mimarisi hakkında da ipuçları veriyor.

ELEKTRİKLİ ARABA DEVRİMİ TEMİZ VE YERLİ ENDÜSTRİ

2000’lerde elektrikli motor ile başlayan dönüşüm, bugün dünyanın en uzun menzilli ve hızlı elektrikli arabasını üretme süreciyle devam ediyor. 2013 yılından beri bu alanda önemli teşvikler verilmekte, onlarca yeni markanın çıkmasında devlet teşvikleri önemli rol oynadı.

Devlet elektrikli araç üretmeleri için otomobil firmalarına 3 farklı teşvik veriyor.

1150 km menzili olan modellere kısmen daha düşük teşvik

2300 km menzili olan modellere yüksek teşvik

3400 km menzili olan modellere en yüksek düzeyde teşvik

Firmalara verilen teşvikin yanında, tüketici olan vatandaş da devlet tarafından yönlendiriliyor. Benzin ile çalışan arabalar için büyük şehirlerde (Pekin, Shangay, Guangzhou, Shenzhen) plaka sahibi olmak için her ay belli bir kota var ve kura ile seçiliyorlar. Dolayısıyla yeni benzinli araç sahibi olmaya ciddi bir sınırlama getirilmiş. Elektrikli araba için ise yeşil plaka anında veriliyor. Ayrıca elektrikli araba alırken, verginin bir kısmından muaf oluyor vatandaşlar. Ticari taksilerden, vatandaşın kullandığı arabalara kadar çok çeşitli marka ve model mevcut.