Erkin Feyyaz Eşli

Libya halkının pek çok sorunun kaynağı olan Halife Haftar, ülkeyi bir kez daha iç savaş kargaşasına ve yoksulluğun uçurumuna sürüklemeye çalışıyor. Trablus yakınlarındaki savaşın sona ermesinden iki yıl sonra, savaş baronu yine ülkedeki hayatı felç etmeye çalışıyor.

Petrol Şantajı

Petrol Hilali Bölgesi'nde Halife Haftar'a sadık olduğu bilinen ve petrol ihracatını birden fazla kez bloke eden bir grup, Cuma günü Ulusal Birlik Hükümeti'nin yetkilerini Temsilciler Meclisi tarafından atanan ve başkanlığını Fethi Başağa'nın yaptığı yeni hükümete devretmediği durumda petrol limanlarını kapatmak ve ihracatı durdurmakla tehdit etti. (https://www.libyaobserver.ly/news/grouployalhaftarandsupportpmdesignatethreatensblockadelibya%E2%80%99soil)

Bu, Haftar'ın petrol ihracatını engellemeye çalıştığı ilk sefer değil. 2020 yılında aynı kozu kullanmıştı. Bunun sonucunda stratejik olarak önemli olan bu doğal kaynağın ihracatına tamamen bağımlı bir ülkede gelirlerde keskin bir düşüş yaşanmıştı. Haftar, siyasi rakiplerini teslim olmaya zorlamak için aynı şantajı tekrarlamaya hazır.

Darbe Tüm Hızıyla Sürüyor

Haftar'ın ana rakibi, şimdi Libya'nın Türkiye yanlısı geçici başbakanı Abdülhamid Dibeybe. Geçen yıl BM tarafından onaylanan bir prosedürle Libya halkının temsilcileri tarafından görevine atandı. Ancak Şubat 2022'de General Haftar tarafından kontrol edilen Libya Temsilciler Meclisi, yeni başbakan olarak Fethi Başağa'yı seçti. Ancak bu tasarruf, Abdülhamid Dibeybe hükümeti tarafından tanınmadı.

10 Şubat'ta Haftar ve Başağa'ya bağlı güçler, Trablus'a girmeye çalıştı. Ancak bu girişim başarısız oldu. Başağa, yine de Trablus'a gideceğini söylüyor. (https://www.dailysabah.com/world/africa/bashaghapledgestoformlibyagovernmentintripoli) Ancak o ve Batı'daki destekçileri, Batı Libya’da Haftar'ın vekil güçleri olarak görülüyor ve onlara güven yok. Başağa'nın ülkenin başkentinin kontrolünü ele geçirmeyi başarması pek olası değil. Ancak ABD, onun yardımına koşmak üzere.

Libya'daki eski ABD Maslahatgüzarı, şimdi BM'nin Libya'daki üst düzey yetkilisi Stephanie Williams, Başağa ve Dibeybe'yi müzakereye çağırdı. Bunu yaparken de Trablus'taki meşru hükümetle Haftar'ın atadığı gayrimeşru Başağa hükümetini aynı kefeye koymuş oldu. (https://www.aljazeera.com/news/2022/3/11/libyaarmedgroupsbackingrivalpmwithdrawfromtripoli) ABD'nin Libya büyükelçisi de meslektaşının bu çağrısını destekledi. ABD, Haftar ve Başağa'nın yanında oyuna dâhil olmak istiyor.

Aydınlık'ın daha önce yazdığı gibi, ABD, Haftar'ın Trablus'a yönelik taarruzda kullanılan birlikleri eğitmesine yardım etmişti. Amerikalılar, Libya Ulusal Ordusu için özel kuvvetlerin ve terörle mücadele birimlerinin eğitildiği Bingazi’nin doğusunda Amerikalıların “Cahişin” eğitim kampını kurmuştu. Bu birliklerin Trablus saldırısında kullanıldığı iddia edildi. Bu kampta 25 ABD askerî personeli bulunuyordu: ABD askerî istihbaratı (DIA) subayları (4 kişi), çevirmen grubu (6 kişi), eğitmen kadrosu (ABD Silahlı Kuvvetleri 75. Ranger Alayı’ndan 15 askerî yetkili). (https://www.aydinlik.com.tr/haber/abdtrablusasaldiracakhafterbirlikleriniegitiyor206099) Yani ABD etkisini tekrardan artırmaya çalışıyor.

Şu anda üzerine oynadıkları esas ismin de Fethi Başağa olduğu açık. Doğrudan Haftar ile uğraşmak zaten çok sorunlu. ABD mahkemelerinin Haftar'a yönelik savaş suçlarıyla çalışmalarını yeniden gündeme alması da bunu kanıtlıyor. (https://lawandcrime.com/highprofile/federaljudgereinstatestorturecaseagainstlibyanmilitarycommanderreppedbytrumplawyer/) ABD vatandaşlığına sahip Haftar, Demokles'in kılıcı gibi yaptırım ve cezai takibatla tehdit ediliyor.

Ancak ABD, Başağa'yı cesaretlendirerek, onun iktidar hevesini kırmayarak, Trablus'taki meşru yetkililerden “diyalog” talep ederek ateşi körüklüyor.

Sırada Ne Var?

Peki, Libya'nın meşru hükümetini teslim alma müzakereleri başarısız olursa Libya’yı ne bekliyor? Batı Libya, savaş baronu Haftar'ın vekillerine boyun eğmeyi kabul etmezse ne olacak?

İtalyan askeri analist Federica Saini Fasanotti, Libya'nın zor zamanlar geçireceğine inanıyor. Halife Haftar'ın desteklediği Başağa ile Dibeybe arasındaki güç mücadelesi ciddi bir çatışmaya dönüşebilir. Bir yanda ABD ve Avrupa ülkelerinin, diğer yanda Rusya'nın Libya'daki duruma müdahil olması ve Ukrayna’dakine benzer bir krizle karşı karşıya kalınması çok tehlikeli. Bu güçler, Libya'da da karşı karşıya gelebilir.

Federica Saini Fasanotti, "her iki durumda da, Doğu ile Batı arasında Libya kıyıları, istikrarsızlık ve kargaşa görecek, Rusya ile Avrupa arasındaki mevcut gerilimler, karşıt Libyalı gruplar arasındaki gerilimi daha da artıracak" şeklinde açıklıyor öngörüsünü. (https://www.gisreportsonline.com/r/libyadbeibeh/)

Sadece tarafsızlığa bağlı kalan Türkiye, Libya'da olumlu bir rol oynayabilir. Sadece Ankara, 2020'de olduğu gibi Haftar'ın saldırganlığını yeniden durdurabilir ve Libya'yı köleleştirme planlarını yok edebilir. Libya'da yeniden güç kazanmak için her şeyi yapabilecek olan Haftar’ın oyunu bu şekilde bozulabilir.