ABD Senatosu Silahlı Hizmetler Komitesi, Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası (NDAA) olarak da bilinen 2021 Mali Yılı Savunma Bütçesine ilişkin tasarıyı onaylayarak Senato Genel Kurulu’na gönderdi. Komisyon, Türkiye’ye satılan ancak S400 anlaşmazlığı sebebiyle teslim edilmeyen 6 adet F35 uçağının ABD Hava Kuvvetleri için tekrar yapılandırılıp, kullanılmasına da onay verdi.
F35 VE TÜRKİYE DETAYI
Tasarıda, 2021 mali yılı içinde 95 F35 uçağının satın alınmasına onay verilirken bunların 60’ının ABD Hava Kuvvetleri için konvansiyonel kalkışiniş yapabilen F35A, 12’sinin ABD Deniz Piyadeleri için kısa pist kalkış, dikey kalkışiniş yapabilen F35B ve 23’ünün ABD Deniz Kuvvetleri için üretilen F35C tipi olması öngörülüyor.
F35 uçaklarına ilişkin kısımda Türkiye ile ilgili “(Yasa) Türkiye F35 programından çıkarıldığı için satın alınıp teslim edilmeyen 6 Türk F35A uçağının ABD Hava Kuvvetleri için tekrar yapılandırılıp, kullanılması yetkisini veriyor” denildi. Tasarı, Senato Genel Kurulundan da kabul edildikten sonra Temsilciler Meclisinin ilgili komite ve genel kurulunda kabul edilen versiyon ile birleştirilerek tek yasa tasarısı haline getirilmesi gerekiyor.Kongrenin iki kanadının tasarıları tek tasarı haline getirildikten sonra ABD Başkanı Donald Trump’ın onayına sunulacak.
TÜRK F35 UÇAKLARINA İLİŞKİN YETKİLENDİRME YENİ DEĞİL
Türk F35’lerine ilişkin madde 2020 mali yılı savunma bütçesinde de yer almıştı. Ayrıca, 2020 bütçesinde, “Türkiye tarafından sipariş edilen uçakların alımı için 440 milyon dolarlık” fon ayrılması öngörülüyordu. Aynı zamanda, F35 üretim bantları olan Lot 12, 13 ve 14 kapsamında, Türkiye’nin siparişlerinin en üst seviyeye çıkarılarak üretime sokulup, ABD Hava Kuvvetleri için satın alınmasına yönelik ek fon sağlanmıştı.
ABD’NİN SON KARARININ TÜRKİYE’NİN F35 PROGRAMINA ETKİSİ
Bilindiği üzere Türkiye’nin Rusya Federasyonu’ndan S400 Uzun Menzilli Yüksek İrtifa Hava Füze Savunma Sistemi alması üzerine ABD F35 programında Türkiye’yi askıya aldığını açıklamıştı. ABD’nin bu davranışının aslında anlamı, eğer gelişmeler benim istediğim gibi olmazsa yani Türkiye S400’leri kullanmaktan vazgeçmezse F35 programından çıkartırım demekti.
F35 anlaşması içerisinde S400 alınırsa F35 programından çıkartılır diye zaten bir madde yoktur. Bu konuyu daha önce yazı ve videolarımızda açıkladığım için burada ayrıntılara girmeyeceğim. ABD bunun üzerine Türkiye’yi S400 konusunda ısrarcı olması halinde yaptırımlar uygulamakla tehdit etmiştir.
ABD Senatosu Silahlı Hizmetler Komitesi’nde onaylanıp Senato Genel Kurulu’na gönderilen, Türkiye’ye satılan ancak S400 anlaşmazlığı sebebiyle teslim edilmeyen 6 adet F35A uçağının ABD Hava Kuvvetleri için tekrar yapılandırılıp, kullanılmasına onay verilmesinin özetle anlamı şudur;
- Türkiye’nin S400 programından geri dönüşünün beklenmediği,
- ABD tarafınca uzun süredir konuşulan Türkiye’ye F35A uçaklarının teslimi ile uçuş ve bakım eğitimlerinin iptalinden sonra daha ciddi bir mesajın verilmesinin gerektiği,
- ABD Hava Kuvvetleri’nin ihtiyacı için üretilecek 60 adet F35A uçağı ile aynı tip olan ve Türkiye için üretilmiş 6 adet F35A uçağının ABD Hava Kuvvetleri’ne tahsis edilmesinin bu mesajı güçlendireceği,
- Türkiye için üretilen ve teslim edilmeyen uçakların uzun süre uçmadan yerde bekletilmesinin hukuki ve bakım açısından sorunlar yaratacağı,
- ABD Hava Kuvvetleri envanterine dahil edilecek Türkiye için üretilmiş 6 adet F35A uçağı için yasal düzenlemelerin yapılarak uçaklar üzerinde varsa teknik değişikliklere izin verilmesinin, ABD’nin Türkiye ile imzaladığı F35 anlaşmasını tek taraflı olarak resmen iptal ettiği anlamına geldiği,
- ABD’nin, S400 sorununun çözülebilmesi eğer mümkün olursa Türkiye’nin F35A üretim programına ileride tekrar dahil edilebileceği görüntüsü vererek hukuki sorumluluktan kaçma yoluna girdiği,
- Türk şirketlerinin F35’ler için parça üretimine bir müddet daha devam etmesi açıklaması ile alınan bu son karara birlikte bakıldığında ABD’nin, Türkiye’nin uçakların alınması için anlaşmaya bağlı olarak şimdiye kadar ödediği parayı geri vermeyi düşünmediğidir.
ÖNERİLER VE SONUÇ
- ABD’nin S400’ler bahanesiyle Türkiye’nin F35 programından resmen çıkartılması anlamına gelen yasanın onaylanması halinde bu kararın her zaman örnekleriyle yaklaşık 3 senedir vurguladığım gibi Türkiye’nin menfaatine olduğunu,
- Her ne kadar “stratejik müttefiklik” anlayışı ve güveni içerisinde imzalanan F35 Mutabakat Metninde anlaşmazlıkların çözümü için önemli kısıtlayıcı maddeler olmasına karşılık, önceden yetkililer tarafından bütün olasılıkların düşünüldüğünü kabul ederek fazla beklemeden ve gecikmeden hukuki sürecin başlatılmasını,
- Bu gelişmelere daha fazla seyirci kalmadan yani ABD’ye ümit bağlamadan Milli Muharip Uçağımızın üretim programına hız verilmesini,
- Türkiye’nin parasının üzerine yatma olarak gördüğüm bu yasanın ABD Kongresi’nde onaylanması ve ABD Başkanı tarafından imzalanması sonrası zaten eğitimlerine ve harbe hazırlık programlarına devam edilen yani “aktif” olan S400’lerin daha fazla siyaset konusu yapılmadan harekat görevlerine planlanmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir.
